Viêm xoang cấp ở trẻ em: Nguyên nhân, Triệu chứng và cách điều trị

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CK2 Thầy thuốc ưu tú, Bác sĩ CKII Lê Phương

Hồ sơ Trung Tâm Thừa Kế và Ứng Dụng Đông Y Việt Nam

Đặt lịch

Viêm xoang cấp ở trẻ em là một trong những bệnh viêm đường hô hấp thường gặp mà cha mẹ cần cảnh giác. Bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm ở mắt và não, ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Cùng tìm hiểu về bệnh viêm xoang cấp ở trẻ ngay trong bài viết dưới đây.

Nguyên nhân dẫn đến viêm xoang cấp ở trẻ em

Viêm xoang cấp là tình trạng nhiễm trùng hệ thống xoang – các khoang rỗng nằm bao quanh mũi có triệu chứng kéo dài dưới 4 tuần. Chức năng chủ yếu của chúng là làm ẩm không khí đi vào mũi, cung cấp oxy cho tuần hoàn máu và não bộ. Đây cũng là nơi dẫn lưu chất dịch trong cơ thể. 

Các khoang rỗng xếp đều bên trái – phải, mỗi bên 4 xoang và gồm xoang trán, xoang sàng trước – sau, xoang hàm và xoang bướm. Ở trẻ nhỏ, xoang hàm và xoang sàng có ngay khi sinh. Còn xoang trán phát triển vào lúc 4-7 tuổi, xoang bướm thường phát triển hoàn chỉnh vào lúc 17-18 tuổi.

Các xoang được bao bọc bởi lớp niêm mạc tiết chất dịch có tác dụng chống lại các virus và vi khuẩn. Khi lớp lót bị viêm nhiễm thì chức năng sinh lý của hệ thống xoang sẽ bị ảnh hưởng và dẫn đến tình trạng tắc nghẽn mũi nghiêm trọng.

Theo thống kê của các Bệnh viện Nhi đồng, hàng năm có khoảng 20% trẻ bị viêm mũi xoang cấp. Độ tuổi thường gặp là trẻ dưới 6 tuổi. Nguyên nhân chủ yếu khiến các bé bị viêm xoang là:

• Nhiễm khuẩn đường hô hấp: Trẻ bị viêm tai mũi họng cấp (viêm họng, viêm amidan, viêm VA, viêm tai giữa…) hoặc vừa bị cảm cúm kéo dài trên 10 ngày rất dễ bị viêm xoang. Các virus, vi khuẩn theo đường tai mũi họng lây lan sang các xoang và gây nhiễm trùng tại đây. 
• Không khí lạnh: Vào mùa đông hoặc khi nằm ở trong điều hòa lạnh nhiều, không khí lạnh và khô khiến cho chức năng của hệ thống lông chuyển trong mũi suy giảm. Khi đó mũi sẽ tiết nhiều dịch nhầy, các vi khuẩn, virus, bào tử nấm mốc cũng dễ dàng xâm nhập vào hệ thống xoang và gây bệnh.
• Tiếp xúc với nơi ô nhiễm, hóa chất độc, khói thuốc lá: Môi trường ô nhiễm và các nơi có nhiều hơi khí hóa chất độc có thể tạo điều kiện thuận lợi cho các vi trùng gây nhiễm khuẩn thứ phát và hình thành bệnh viêm xoang ở trẻ.
• Dị hình mũi: Dị hình vách ngăn, polyp mũi, u mũi có thể làm thay đổi thông khí của xoang, gây tắc nghẽn cơ học và tạo điều kiện thuận lợi cho vi trùng phát triển khiến hệ thống xoang bị viêm nhiễm và mưng mủ.

Ngoài các nguyên nhân chính, trẻ còn dễ bị viêm xoang nếu có một trong các yếu tố sau:

• Suy dinh dưỡng, suy nhược cơ thể 
• Dùng Corticoid kéo dài
• Có cơ địa dị ứng, mẫn cảm
• Có cha mẹ bị nhiễm HIV/AIDS
• Trẻ bị trào ngược dạ dày thực quản nhiều

Triệu chứng trẻ bị viêm xoang cấp

Các triệu chứng viêm xoang cấp ở trẻ có thể bị nhầm lẫn với bệnh viêm mũi do virus hoặc viêm mũi dị ứng. Cha mẹ cần nhận biết rõ các biểu hiện điển hình của viêm xoang cấp để tránh tình trạng bỏ qua bệnh, điều trị sai cách gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Để nhận biết trẻ có bị bệnh hay không, cha mẹ căn cứ vào các dấu hiệu sau:

• Ngạt mũi, tắc mũi kéo dài: Trẻ bị viêm mũi do virus cũng có biểu hiện sổ mũi, ngạt mũi nhưng chỉ kéo dài 3-5 ngày. Nhưng sau điều trị, nếu trẻ vẫn bị tắc ngạt mũi kéo dài trên 10 ngày thì cần đưa ngay trẻ tới cơ sở y tế để khám và điều trị sớm. Trẻ có thể bị ngạt tắc mũi ở 1 bên hoặc cả 2 bên.
• Dịch mũi có màu vàng – xanh, đặc: Dịch mũi do viêm mũi dị ứng hoặc cảm cúm thường có màu trong và lỏng hơn so với bị viêm xoang. Nếu dịch chuyển sang màu vàng – xanh tức là đã có tình trạng nhiễm khuẩn.
• Trẻ sốt nhẹ đến sốt cao, mệt mỏi, chán ăn: Nhiễm khuẩn thường khiến cho trẻ bị sốt cao bởi cơ thể đang tăng nhiệt độ nhằm tiêu diệt virus, vi khuẩn. Sốt thường ít thấy ở người lớn nhưng đây là một dấu hiệu điển hình với trẻ nhỏ bị viêm xoang.
• Trẻ kêu đau đầu, đau mặt: Khi bị viêm xoang, vùng mặt sẽ thường bị đau nhức. Nếu trẻ bị đau nhức vùng gáy lan đến đỉnh đầu thì đây là biểu hiện của viêm xoang sàng sau hoặc viêm xoang bướm, cùng với đó là biểu hiện khịt mũi – không xì mũi.
• Mắt bị sưng phù, tấy đỏ xung quanh: Đây là biểu hiện thường thấy ở trẻ bị viêm xoang sàng và xoang hàm. Bởi xoang sàng và xoang hàm nằm gần ổ mắt, dây thần kinh thị giác nên khi viêm nhiễm thường tác động mạnh đến mắt. 
• Ho nhiều, đau rát họng: Do xoang bướm và xoang sàng thuộc nhóm xoang sau nên dịch xuất tiết thường chảy xuống thành họng chứ không đổ về mũi để ra ngoài. Dịch viêm sẽ mang theo các vi trùng gây viêm nhiễm tại họng và làm cho trẻ có biểu hiện viêm họng.

Trẻ em bị viêm xoang cấp nguy hiểm không?

Mặc dù ở giai đoạn cấp nhưng viêm xoang có thể ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ. Hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển toàn diện nên các vi trùng gây viêm xoang có thể di chuyển đến các cơ quan lân cận và dẫn đến các biến chứng:

• Nhiễm trùng mắt: Trẻ có thể bị viêm dây thần kinh thị giác sau nhãn cầu, viêm mí mắt – túi lệ, viêm tấy ổ mắt… bởi mắt là cơ quan được bao bọc bởi hệ thống xoang. Nguy cơ gặp biến chứng này có thể lên đến 85% và tỷ lệ mù lòa do không điều trị kịp thời là khá cao.
• Viêm tai mũi họng: Viêm tai giữa ứ dịch, viêm amidan, viêm họng, viêm VA… có thể dẫn đến viêm xoang ở trẻ em và ngược lại. Việc viêm nhiễm tại các cơ quan này có thể ảnh hưởng đến khả năng nghe nhìn, phát triển ngôn ngữ, trí tuệ của trẻ.
• Biến chứng nội sọ: Tuy biến chứng này ít gặp ở giai đoạn cấp nhưng không phải hoàn toàn không xảy ra. Viêm xoang sàng có thể khiến trẻ bị nhiễm trùng – áp xe mắt, hình thành túi mủ trong góc mắt. Nếu mủ vỡ có thể khiến mắt bị mù lòa và gây biến chứng nội sọ.

Điều trị viêm xoang cấp ở trẻ em như thế nào?

Viêm xoang cấp ở trẻ em có thể chữa trị dứt điểm nếu cha mẹ cho trẻ thăm khám và điều trị với phác đồ phù hợp. Hiện nay, trẻ bị viêm xoang cấp có thể điều trị bằng các biện pháp:

Chữa viêm xoang cấp cho trẻ tại nhà 

Nhiều cha mẹ thường lựa chọn phương pháp chữa viêm xoang cho trẻ bằng mẹo dân gian để hạn chế lạm dụng thuốc kháng sinh. Trên thực tế, chỉ có một số mẹo vặt có thể dùng để điều trị viêm xoang cho trẻ an toàn. Chẳng hạn như:

1. Xông mũi với tinh dầu: 

Tinh dầu tràm, bạc hà, khuynh diệp, sả chanh… là những loại tinh dầu có thể trị bệnh viêm đường hô hấp tốt. Cha mẹ có thể nhỏ 1-2 giọt tinh dầu vào trong một bát nước sốt và cho trẻ xông mũi trong khoảng 10 – 15 phút. 

Tuy nhiên, việc xông mũi với tinh dầu chỉ thích hợp dùng cho trẻ trên 2 tuổi. Riêng tinh dầu khuynh diệp được khuyến cáo không dùng cho trẻ dưới 6 tuổi. Trước khi sử dụng cho trẻ cần tham vấn ý kiến của bác sĩ.

2. Rửa mũi với nước muối sinh lý:

Khi bé bị viêm xoang thì biện pháp rửa mũi bằng nước mũi sinh lý rất được các bác sĩ chuyên khoa khuyến khích. Đây là cách hỗ trợ diệt khuẩn vùng mũi hữu hiệu và áp dụng được cho cả trẻ sơ sinh. Để rửa mũi cho trẻ, cha mẹ cần một chiếc xi lanh hoặc bình nhỏ mũi và một chai nước muối sinh lý.

Cách làm: 

• Hút sạch dịch mũi cho trẻ trước và rửa sạch mũi bằng nước ấm.
• Bơm đầy nước muối vào trong xi lanh hoặc bình nhỏ mũi và đặt đầu trẻ nghiêng sang một bên.
• Bơm nước muối vào bên mũi cao hơn để nước thông từ bên mũi cao xuống bên mũi thấp. Với bên còn lại thì làm tương tự.

Tuy nhiên, các biện pháp trên đều mang tính chất hỗ trợ điều trị. Bởi chúng chỉ có tác dụng thuyên giảm triệu chứng giúp trẻ đỡ bị tắc nghẹt mũi khi bị tiết dịch quá nhiều. Các mẹo chữa xoang tại nhà không thể điều trị tận gốc bệnh và có thể khiến trẻ bị tái phát nhanh chóng khi cha mẹ lạm dụng để thay thế thuốc đặc trị.

Phác đồ chữa viêm xoang cấp cho trẻ em của Tây y

Trong tây y, nguyên tắc điều trị viêm xoang cấp cho trẻ là kiểm soát các yếu tố dẫn đến bệnh bao gồm: Triệt tiêu vi khuẩn, virus, nấm và phòng tránh các dị nguyên (phấn hoa, lông động vật, mạt bụi, khói thuốc lá…). Đồng thời tiến hành làm giảm các triệu chứng lâm sàng với các loại thuốc:

• Kháng sinh bao gồm nhóm beta-lactam, Cephalosporin, thế hệ 1, 2, Macrolide… và được sử dụng kéo dài trong khoảng 7-14 ngày tùy vào mức độ viêm nhiễm của trẻ.
• Thuốc xịt mũi chứa 0,05% Oxymethazolone hoặc Xylomethazoline có tác dụng chống xung huyết, làm giảm tiết dịch nhầy và tình trạng tắc nghẽn mũi. Thuốc chỉ được sử dụng trong 4 ngày và nhiều nhất là 7 ngày với trường hợp nặng.
• Thuốc kháng viêm chứa Corticoid có tác dụng giảm phù nề niêm mạc mũi xoang. Trẻ chỉ được dùng loại thuốc này khi được bác sĩ kê đơn và tuyệt đối phải tuân thủ về liều lượng, tần suất dùng để tránh nhiễm trùng nặng hơn.

Tất cả các loại thuốc trên đều phải sử dụng thận trọng và không được lạm dụng một cách bừa bãi. Với trẻ nhỏ dưới 2 tuổi thì cần sử dụng chuẩn chỉnh về liều lượng bởi bất cứ tác dụng phụ nào của thuốc cũng nguy hiểm đối với trẻ. 

Nếu trẻ không đáp ứng tốt với thuốc hoặc có sự bất thường về mặt cấu trúc mũi, bác sĩ sẽ cân nhắc về thủ thuật chỉnh hình hoặc dẫn lưu xoang. Trẻ bị viêm VA mắc viêm xoang sẽ cần thực hiện nạo VA và phẫu thuật dẫn lưu cùng lúc. Tuy nhiên, cả trước và sau phẫu thuật đều tiềm ẩn nhiều biến chứng nên cha mẹ cần cân nhắc kỹ trước khi ra quyết định.

Thuốc đông y điều trị viêm xoang cấp ở trẻ em

Điều trị viêm xoang cấp ở trẻ em bằng đông y ngày càng được nhiều cha mẹ lựa chọn do mang lại hiệu quả cao và không gây bất cứ tác dụng phụ nào. Thuốc đông y chữa bệnh từ gốc và hỗ trợ tăng cường sức đề kháng nên có thể loại bỏ viêm xoang dứt điểm, tác dụng tốt với cả trường hợp viêm xoang do vi khuẩn lẫn virus.

Hiện nay, cha mẹ có thể tham khảo một số bài thuốc đông y chữa viêm xoang an toàn và lành tính cho trẻ như:

Lục thần tán:

Lục thần tán là bài thuốc dùng để điều trị cho trẻ nhỏ bị viêm mũi có biểu hiện sổ mũi có dịch màu xanh, vàng và chất dịch đặc. Bài thuốc này bao gồm vị thuốc bổ là chủ yếu, bên cạnh đó còn có một vài vị thuốc giúp thanh nhiệt, tiêu sưng và giảm viêm. 

Thành phần: Nhân sâm, bạch truật, phục linh, cam thảo, biển đậu, hoàng kỳ, hoàng cầm, hạnh nhân, bối mẫu, liên kiều, gừng tươi, đại táo.

Cách chăm sóc và phòng tránh viêm mũi xoang cấp ở trẻ em

Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị, cha mẹ cũng cần chú trọng đến quá trình điều dưỡng và chăm sóc trẻ hàng ngày. Chế độ chăm sóc khoa học sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và ngăn ngừa nguy cơ tái phát bệnh trở lại. Theo đó, cha mẹ cần lưu ý:

• Thường xuyên vệ sinh tai mũi họng cho trẻ và sử dụng nước muối sinh lý để rửa mũi, súc miệng cho trẻ.
• Hạn chế cho trẻ tiếp xúc với các dị nguyên như lông động vật, phấn hoa, hóa chất… nếu trẻ có cơ địa mẫn cảm.
• Nhiệt độ phòng lý tưởng là 28 độ C nên không cho trẻ nằm ở mức điều hòa thấp hơn.
• Thường xuyên vệ sinh môi trường sống xung quanh để hạn chế sự phát triển của nấm mốc, vi khuẩn, nên sử dụng máy lọc không khí, máy tạo độ ẩm.
• Đặc biệt chú ý bảo vệ hệ hô hấp cho trẻ vào mùa đông, điều trị cảm lạnh, cảm cúm dứt điểm nhanh chóng, không ủ bệnh kéo dài.
• Tăng cường bổ sung khoáng chất và vitamin trong bữa ăn của trẻ. Cho trẻ ăn nhiều rau củ quả, các loại nước ép, trái cây…và tránh xa các đồ cay nóng, thức ăn lạnh.

Hy vọng những chia sẻ trong bài viết đã cung cấp nhiều thông tin hữu ích về bệnh viêm xoang cấp ở trẻ em cho bạn đọc. Nếu phát hiện những dấu hiệu bất thường cảnh báo trẻ bị viêm xoang cấp, cha mẹ hãy đưa trẻ đến bệnh viện khám ngay. Tuyệt đối không chần chừ, kéo dài thời gian ủ bệnh khiến trẻ có nguy cơ gặp biến chứng nguy hiểm.

XEM THÊM:

• 17 cách trị viêm xoang tại nhà với chi phí rẻ, hiệu quả đến không ngờ
• Chuyên gia tư vấn chế độ dinh dưỡng khi bị viêm xoang