Viêm phế quản bội nhiễm: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Đặt lịch hẹn

×

Bác sĩ CK2 Thầy thuốc ưu tú, Bác sĩ CKII Lê Phương

Hồ sơ Trung Tâm Thừa Kế và Ứng Dụng Đông Y Việt Nam

Đặt lịch

Viêm phế quản bội nhiễm là tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp, đặc trưng bởi các dấu hiệu ho nhiều, khạc đờm, khó thở, đau tức ngực. Bất kỳ ai cũng có thể bị viêm phế quản bội nhiễm. Nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tử vong. Cùng tìm hiểu các thông tin quan trọng về nguyên nhân, triệu chứng, đối tượng nguy cơ và cách điều trị thích hợp bệnh viêm phế quản bội nhiễm trong bài viết dưới đây.

Viêm phế quản bội nhiễm là bệnh gì? Có nguy hiểm không?

Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp dưới, xảy ra ở niêm mạc ống phế quản, gây bít tắc, tăng tiết dịch nhầy, cản trở không khí lưu thông trong phổi. Tình trạng này được biểu hiện bởi các triệu chứng ho, đờm, khó thở, khò khè…

Viêm phế quản bội nhiễm là một dạng nặng của bệnh viêm phế quản. Tình trạng này là một dạng viêm nhiễm tái phát hoặc nặng hơn tại vị trí đã có nhiễm trùng trước đó. Tức là ngoài viêm nhiễm tại niêm mạc phế quản, người bệnh còn bị nhiễm thêm một số loại vi khuẩn, virus cơ hội gây bệnh ở các vị trí khác của đường hô hấp.

Mức độ nguy hiểm của bệnh được các chuyên gia y tế đánh giá cao hơn các dạng bệnh viêm phế quản thông thường khác. Ngoài các biến chứng viêm phế quản thông thường, người bệnh có nguy cơ đối mặt với nhiều rủi ro nguy hiểm khác do tình trạng bội nhiễm mang lại. Nếu không điều trị sớm và triệt để, viêm phế quản bội nhiễm có thể gây ra một số biến chứng đặc biệt nghiêm trọng. Có thể kể đến như:

• Mất nước và điện giải: Đây là hậu quả của tình trạng rối loạn tuần hoàn, xảy ra ở phần lớn các ca bệnh.
• Ngừng hô hấp: Biến chứng này thường xảy ra ở thời gian ngắn nhưng rất nguy hiểm đặc biệt là với trẻ sinh non và trẻ mới sinh dưới 44 tuần tuổi.
• Tràn khí màng phổi, xẹp phổi: Khoảng 6% người bị viêm phế quản bội nhiễm có thể gặp biến chứng này. Đây là một biến chứng khá nguy hiểm, cần được điều trị sớm.
• Rối loạn nhịp tim
• Hen phế quản: Xuất hiện ở ở 30% các ca bệnh.
• Suy hô hấp: Do tỷ lệ đường thở bị thu hẹp, đặc biệt là ở người già và trẻ nhỏ
• Tử vong: có khoảng 79% các trường hợp tử vong gặp ở trẻ dưới 1 tuổi.

Những đối tượng có nguy cơ mắc bệnh

Viêm phế quản bội nhiễm có thể gặp ở bất cứ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào. Tuy nhiên, những đối tượng sau thường có tỷ lệ mắc bệnh thường cao hơn:

• Trẻ sơ sinh, trẻ sinh non và trẻ nhỏ: Là đối tượng dễ mắc bệnh nhất. Do cơ thể chưa phát triển hoàn thiện, hệ miễn dịch còn non yếu, dễ bị vi khuẩn, virus tấn công, gây bệnh.

• Người nghiện thuốc lá
• Người thường xuyên tiếp xúc với hoặc sinh sống trong môi trường ô nhiễm
• Người có sức đề kháng yếu hoặc đang mắc các bệnh lý mãn tính, bệnh lý gây suy giảm miễn dịch
• Người cao tuổi

Triệu chứng nhận biết viêm phế quản bội nhiễm

Các triệu chứng đặc trưng của bệnh viêm phế quản bội nhiễm khá giống với các trường hợp viêm phế quản thông thường nhưng mức độ thường nặng hơn. Khi bị viêm phế quản bội nhiễm, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu:

• Ho nhiều, ho có đờm. Đờm màu trắng, xanh hoặc vàng nhạt, có mùi hôi.
• Ngứa cổ, cảm giác vướng trong ho
• Sốt cao trên 38,5 độ, cơn sốt lặp đi lặp lại liên tục kể cả khi uống thuốc.
• Khó thở, đau tức ngực, đặc biệt là khi ho
• Thở nông, thở khò khè, đặc biệt là khi nằm ngửa
• Mệt mỏi, chán ăn

Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện

Khác với người lớn, các triệu chứng ở trẻ nhỏ thường diễn ra nhanh, đôi khi khó nhận biết. Bởi vậy, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện khi có các triệu chứng sau:

• Thở nhanh, thở gấp, tần suất thở > 60 lần/phút
• Khó thở, dấu hiệu rút lõm lồng ngực
• Nôn mửa, mê sảng hoặc hôn mê, mất ý thức
• Mệt mỏi, xanh xao, tím tái
• Dấu hiệu mất nước nặng, không thể uống nước, không đái được.

Nếu không được cấp cứu kịp thời, trẻ nhỏ có thể gặp biến chứng suy hô hấp, trụy tuần hoàn và tử vong nhanh chóng.

Viêm phế quản bội nhiễm có lây không? Nguyên nhân do đâu?

Viêm phế quản bội nhiễm thường gây ra bởi sự tấn công của vi khuẩn, virus gây bệnh đường hô hấp như:

• Virus hợp bào hô hấp RSV (Respiratory Syncytial Virus): là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh đường hô hấp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nhất là trẻ dưới 2 tuổi.
• Virus khác (virus cúm A, cúm B, Rhinovirus, Coronavirus, virus cúm gia cầm….)
• Vi khuẩn: Mycoplasma, Chlamydia… ít gặp hơn nhưng nguy hiểm và khó điều trị hơn.

Do nguyên nhân gây bội nhiễm là vi khuẩn, virus nên bệnh CÓ THỂ LÂY LAN qua đường hô hấp nếu không có biện pháp phòng ngừa đúng cách. Các con đường lây nhiễm:

• Nói chuyện hoặc đứng gần người bệnh ho, hắt hơi…
• Tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với nước bọt, đờm hoặc dịch tiết đường hô hấp do người bệnh tiết ra
• Dùng chung bát đũa, đồ dùng cá nhân với người bệnh

Các phương pháp điều trị bệnh hiện nay

Việc điều trị viêm phế quản bội nhiễm thường dựa vào mức độ biểu hiện triệu chứng, nguyên nhân và thể trạng (độ tuổi) của người bệnh. Các phương pháp điều trị cơ bản có thể áp dụng bao gồm:

Phác đồ và thuốc điều trị viêm phế quản bội nhiễm bằng Tây y

Thông thường, các phác đồ điều trị viêm phế quản bội nhiễm sẽ bao gồm:

Điều trị nguyên nhân

Nguyên nhân gây viêm phế quản bội nhiễm thường là vi khuẩn hoặc virus hoặc cả hai. Với những trường hợp nguyên nhân do virus, việc dùng kháng sinh thường không cần thiết. Trong trường hợp bội nhiễm do khuẩn hoặc dự phòng bội nhiễm, các bác sĩ có thể kê một số loại kháng sinh sau:

• Kháng sinh nhóm Cephalosporin: Cephalexin, Cefaclor, Cefixim…
• Kháng sinh nhóm Quinolon: Ciprofloxacin, Ofloxacin Levofloxacin,… Không nên dùng thuốc kháng sinh nhóm quinolon cho trẻ em dưới 16 tuổi nếu không thật sự cần thiết.
• Kháng sinh nhóm Macrolid: Erythromycin, Streptomycin, Clarithromycin  Roxithromycin… 

Việc sử dụng kháng sinh cần tuân thủ theo đúng hướng dẫn về liều lượng và thời gian. Người bệnh không nên tự ý dùng kháng sinh khi không có chỉ định của bác sĩ để tránh tình trạng kháng kháng sinh và gây độc cho các cơ quan tạng phủ khác.

Điều trị triệu chứng

Bên cạnh kháng sinh, các bác sĩ điều trị thường kê thêm một số loại thuốc dưới đây để hỗ trợ cải thiện các triệu chứng đi kèm:

• Thuốc chống viêm Corticoid: Prednisolon, Methylprednisolon, Dexamethason…
• Thuốc giãn phế quản: Salbutamol, Theophylin…
• Thuốc hạ sốt, giảm đau: Paracetamol, Ibuprofen…
• Thuốc giảm ho: Terpin Codein, Dextromethorphan,…
• Thuốc long đờm, loãng đờm: Acetylcystein (Acemuc)…
• Thuốc bổ, vitamin tổng hợp

Điều trị viêm phế quản bít tắc cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ

Viêm phế quản bội nhiễm thường tạo nhiều đờm, gây bít tắc đường thở. Khác với người lớn, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường không thể tự khạc đờm ra được. Chính vì vậy, các biện pháp vỗ rung hoặc dẫn lưu tư thế sẽ được thực hiện.

Vỗ rung

• Mẹ khum bàn tay, khép các ngón tay và vỗ nhịp nhàng vào ngực, lưng bằng cách lắc nhẹ cổ tay, di chuyển tay lên thành ngực và sau lưng với nhịp và lực đều đặn.
• Thời gian vỗ từ 1 – 3 phút ở mỗi khu vực. Tổng thời gian vỗ rung không quá 30 phút.
• Nên vỗ rung khi trẻ đang đói (dạ dày rỗng). Nên thực hiện trước bữa ăn hoặc ít nhất sau ăn 1 giờ.
• Trước và sau khi vỗ rung phải hút đờm cho trẻ.

Dẫn lưu tư thế

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho trẻ trong quá trình điều trị, các phương pháp dẫn lưu và vỗ rung nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn của các chuyên gia y tế hoặc người có chuyên môn.

Chữa viêm phế quản bằng các bài thuốc dân gian

Một số bài thuốc dân gian dưới đây có thể hỗ trợ cải thiện triệu chứng viêm phế quản bội nhiễm rất tốt:

• Chanh và đường phèn: Lấy ½ quả chanh vắt vào khoảng 200ml nước nguội rồi thêm một ít đường phèn vào và khuấy đều. Phơi sương cốc nước chanh – đường phèn này qua 1 đêm. Uống vào 5 giờ sáng hôm sau. Thực hiện liên tục trong 7 ngày để thấy hiệu quả chữa bệnh tốt hơn.
• Gừng và mật ong: Lấy 1 củ gừng tươi rửa sạch, cạo vỏ, thái lát mỏng. Chấm gừng với mật ong rồi nhai nuốt từ từ. Vớ trẻ nhỏ, có thể xay nhuyễn gừng với mật ong rồi lọc lấy nước cho trẻ uống.

Các bài thuốc dân gian chữa viêm phế quản chỉ có tác dụng hỗ trợ cải thiện triệu chứng, không có tác dụng chữa bệnh. Các chuyên gia khuyến cáo người bệnh không nên sử dụng các bài thuốc dân gian để thay thế cho các phác đồ điều trị viêm phế quản bội nhiễm, tránh để lỡ thời gian vàng để điều trị và khiến bệnh nặng hơn.

Chữa viêm phế quản bội nhiễm bằng Đông y

Đông y cho rằng, viêm phế quản bội nhiễm là tình trạng phế, tỳ, thận âm suy yếu, gây mất cân bằng âm dương, suy nhược chính khí. Điều này tạo điều kiện cho phong hàn, nhiệt độc xâm nhập và gây bệnh. 

Nguyên tắc chữa bệnh viêm phế quản bội nhiễm Đông y là bổ chính khu tà, khu phong tán hàn. Từ đó, đẩy lùi các căn nguyên gây bệnh, cải thiện triệu chứng, nâng cao sức đề kháng và ngừa tái phát.

Một số bài thuốc Đông y thường được dùng trong điều trị viêm phế quản:

• Bài thuốc 1: Kinh giới, bách bộ, từ uyển, bạch tiền mỗi vị 16g; trần bì, cát cánh mỗi vị 8g; cam thảo 6g. Sắc uống mỗi ngày uống 1 thang, chia hai lần sáng và tối.
• Bài thuốc 2: Tô tử 16g; bán hạ, trần bì, đương quy mỗi vị 12g; hậu phác, tiền hồ mỗi vị 8g; chích thảo, quế nhục mỗi vị 4g; sinh khương 3 lát.Sắc uống mỗi ngày uống 1 thang, chia hai lần sáng và tối.
• Bài thuốc 3: Thục địa 18g; sinh địa, bách hợp, mạch môn đông mỗi vị 12g; bối mẫu, thược dược, cam thảo mỗi vị 10g; huyền sâm, cát cánh mỗi vị 8g. Sắc uống mỗi ngày uống 1 thang, chia hai lần sáng và tối.

Do sử dụng thảo dược tự nhiên nên các bài thuốc đông y thường khá an toàn, lành tính và ít gây tác dụng phụ lên cơ thể người bênh. Tuy nhiên, hiệu quả của các bài thuốc Đông y tương đối chậm, phụ thuộc vào cơ địa mỗi người. Do vậy, người bệnh cần kiên trì sử dụng theo đúng hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.

Biện pháp chăm sóc và phòng ngừa viêm phế quản bội nhiễm

Những biện pháp dưới đây có thể giúp việc điều trị bệnh viêm phế quản bội nhiễm diễn ra thuận lợi hơn, phòng ngừa biến chứng tốt hơn:

• Vệ sinh tai mũi họng sạch sẽ và thường xuyên bằng dung dịch nước muối sinh lý hoặc các dung dịch vệ sinh chuyên dụng khác. 
• Tránh xa các tác nhân gây dị ứng đường hô hấp, bụi bẩn, hóa chất, khói thuốc lá
• Giữ ấm cơ thể khi ra ngoài trong thời tiết lạnh, chuyển mùa
• Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài đường hoặc đến những khu vực ô nhiễm môi trường.
• Tuân thủ đúng phác đồ điều trị của bác sĩ, không tự ý dùng thuốc hoặc bỏ thuốc khi không có sự chỉ định của bác sĩ.
• Nên kê cao gối khi nằm để dễ thở hơn
• Sử dụng máy tạo độ ẩm không khí khi ở lâu trong phòng điều hòa hoặc khi thời tiết hanh khô
• Điều trị triệt để các bệnh đường hô hấp khác, đặc biệt là bệnh viêm phế quản để tránh gây tình trạng bội nhiễm
• Theo dõi diễn tiến bệnh và các phản ứng khi dùng thuốc để xử lý kịp thời khi có dấu hiệu bất thường
• Tăng cường hoa quả, rau xanh, thực phẩm giàu năng lượng, vitamin, khoáng chất… trong thực đơn hằng ngày. Nên chế biến thực phẩm ở dạng mềm, dễ nuốt.
• Hạn chế cho bệnh nhân sử dụng các đồ ăn chiên xào, nhiều dầu mỡ, đồ ăn chế biến sẵn, quá ngọt hoặc quá mặn.
• Không sử dụng đồ ăn cay nóng, chua để tránh gây tổn thương cho các vết loét, nhiễm trùng
• Uống nhiều nước ấm
• Hạn chế tắm vào tối muộn. Nên sử dụng nước ấm để tắm rửa, lau người.
• Khám sức khỏe định kỳ, tiêm phòng cúm đầy đủ mỗi năm.

Viêm phế quản bội nhiễm là bệnh lý hô hấp khá nghiêm trọng, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể bị tử vong do viêm phế quản bội nhiễm nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Để điều trị viêm phế quản bội nhiễm hiệu quả, người bệnh nên phát hiện, điều trị sớm và tuân thủ các hướng dẫn điều trị của bác sĩ. Trong quá trình điều trị, nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường, bệnh nhân nên sớm tìm đến các cơ sở y tế để được xử lý kịp thời.

THÔNG TIN HỮU ÍCH:

• Viêm Phế Quản Có Nguy Hiểm Không? Bệnh Có Lây Không?
• Phương pháp chẩn đoán và phác đồ điều trị viêm phế quản CHUẨN 2020