Thoát Vị Đĩa Đệm Cột Sống Thắt Lưng – Chẩn Đoán Và Điều Trị
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng – tình trạng bệnh gây ra cơn đau nhức đặc trưng, khiến người bệnh khó chịu dữ dội. Nếu bệnh này không được chữa trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, tác động tiêu cực đến khả năng vận động của người mắc. Mọi thông tin chi tiết sẽ được giải đáp trong bài viết sau đây.
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là dấu hiệu của bệnh gì?
Cột sống – bộ phận quan trọng nhất trong khung xương, nắm giữ vai trò quan trọng trong mọi hoạt động di chuyển của người bệnh. Cột sống cấu thành bởi nhiều đốt sống và giữa các đốt sống là đĩa đệm. Bộ phận này giống như tấm nệm giảm xóc, giúp phân tán lực đồng đời và cử động cơ thể nhịp nhàng hơn.
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là bệnh lý xương khớp xảy ra do lớp bao xơ bị rách, khiến lượng dịch nhầy thoát ra ngoài và chèn ép lên các dây thần kinh. Khi đó, người bệnh xuất hiện cơn đau nhức tại vị trí thắt lưng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng di chuyển, vận động của người mắc.
Bệnh có thể gặp ở mọi đối tượng nhưng phổ biến hơn cả trong độ tuổi từ 20 – 60 tuổi. Do độ tuổi này là lứa tuổi lao động, các hoạt động liên quan đến thắt lưng tương đối nhiều, tăng nguy cơ mắc bệnh. Bệnh thường gặp với các đốt sống L4-L5 hoặc L5-S1.
Bệnh thoát vị đĩa đệm nếu phát hiện từ giai đoạn đầu, việc điều trị không quá khó khăn và người mắc hoàn toàn có thể vận động bình thường. Tuy nhiên, nhiều trường hợp người bệnh chủ quan và phát hiện muộn, tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, tác động tiêu cực đến khả năng vận động của người mắc.
Nguyên nhân gây ra thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Ở giai đoạn đầu, đa số người bệnh không thể phát hiện tình trạng bệnh của mình. Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng liên quan đến nhiều yếu tố chủ quan và khách quan khác nhau. Một số nguyên nhân chủ yếu gây bệnh như sau:
- Sự lão hóa theo thời gian: Khi tuổi tác tăng cao, xương khớp suy giảm khả năng hoạt động nên rất dễ bị tổn thương bởi những tác động từ bên ngoài. Đồng thời, nếu bệnh xương khớp gặp ở người cao tuổi thì việc điều trị cũng khó khăn và cần nhiều thời gian hơn.
- Tư thế ngồi sai: Khi ngồi, thắt lưng là vị trí chịu nhiều tác động nhất. Do đó, tư thế ngồi không đúng trong thời gian kéo dài ảnh hưởng tiêu cực đến đốt sống thắt lưng, tăng nguy cơ gây thoát vị đĩa đệm.
- Ảnh hưởng của các bệnh lý xương khớp: Cột sống là bộ phận quan trọng nhất của khung xương khớp. Đồng thời, chúng có mối liên quan chặt chẽ với nhau nên thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể do ảnh hưởng của các bệnh khác như gai đốt sống, thoái hóa đốt sống, cong vẹo cột sống,….
- Do chấn thương: Tai nạn lao động, tai nạn giao thông, chấn thương trong các hoạt động thể thao đều có thể dẫn đến thoát vị đĩa đệm. Do đó, nếu gặp bất kỳ chấn thương gì, người bệnh cần đến các cơ sở y tế để điều trị dứt điểm, tránh biến chứng nguy hiểm.
- Do di truyền: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, bệnh lý xương khớp nói chung có thể liên quan đến yếu tố di truyền trong gia đình. Điều này được lý giải liên quan đến sự rối loạn miễn dịch, biến đổi gen và tấn công “nhầm” các tế bào xương khớp khỏe mạnh. Tỷ lệ mắc bệnh sẽ cao hơn nếu trong gia đình có người thân có các bệnh lý xương khớp.
- Một số nguyên nhân khác: Ngoài các nguyên nhân cơ bản trên, bệnh này còn liên quan đến yếu tố cân nặng (thừa cân – béo phì), thói quen lười vận động, chế độ ăn thiếu canxi nghiêm trọng,…
Để xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh, nên chủ động đi thăm khám khi cơ thể xuất hiện bất kỳ dấu hiệu đau nhức nào ở vùng thắt lưng. Không để bệnh diễn tiến kéo dài tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm khác nhau.
Các giai đoạn phát triển của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Theo đánh giá của các chuyên gia y tế, bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng diễn tiến qua 4 giai đoạn chính. Cụ thể như sau:
- Giai đoạn 1: Giai đoạn khởi phát của bệnh, thường chưa xuất hiện các dấu hiệu đặc trưng. Ở cấp độ này, đĩa đệm bắt đầu bị biến dạng nhưng chưa gây rách bao xơ. Do đó, người bệnh mới chỉ có biểu hiện tê nhức tay chân nhẹ, khó phát hiện.
- Giai đoạn 2: Bao xơ phía ngoài bắt đầu có dấu hiệu nứt rách, nhân nhầy bắt đầu chảy ra nhưng với lượng ít. Nhìn chung, người bệnh ở giai đoạn này bắt đầu có biểu hiện nhức mỏi nhưng chưa rõ ràng và thường chủ quan chưa đi thăm khám, điều trị.
- Giai đoạn 3: Người bệnh bắt đầu cảm nhận rõ các cơn đau nhức, khó chịu tại vùng thắt lưng. Bao xơ rách rộng hơn, lượng dịch nhầy đẩy ra ngoài và chèn ép lên hệ thống dây thần kinh. Điều trị ở giai đoạn này vẫn có khả thi nhưng cần nhiều thời gian hơn.
- Giai đoạn 4: Dây thần kinh bị chèn ép lâu ngày và bắt đầu có dấu hiệu xuất hiện biến chứng nguy hiểm. Người bệnh đau nhức, khó chịu dữ dội và khả năng vận động bị ảnh hưởng một cách rõ rệt. Ở giai đoạn này, các biện pháp điều trị hầu như chỉ có tác dụng cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa bệnh diễn tiến nặng hơn.
Có thể thấy, thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là bệnh lý nguy hiểm, tác động trực tiếp đến tâm lý và sức khỏe của người bệnh. Phát hiện ở những giai đoạn đầu – giai đoạn khởi phát của bệnh sẽ giúp việc điều trị dễ dàng hơn. Bản thân mỗi người cần chủ động nhận biết và đi thăm khám nếu thấy thắt lưng đau nhức bất thường.
Dấu hiệu đặc trưng của bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Chủ động nhận biết dấu hiệu đặc trưng của bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng từ sớm là biện pháp tốt nhất để có phương pháp chữa trị phù hợp. Cần cảnh giác và đến cơ sở y tế ngay nếu thấy các dấu hiệu bất thường sau đây:
- Cơn đau nhức tại vùng thắt lưng: Dấu hiệu đầu tiên cần nhận biết với tình trạng bệnh này là cơn đau xuất hiện tại vùng thắt lưng. Ban đầu, cơn đau tương đối nhẹ, xuất hiện thoáng qua nhưng nhanh chóng tăng dần mức độ đau nếu không điều trị ngay. Cơn đau bắt đầu lan rộng ra khắp tay, chân, cổ,… có cản trở các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của người mắc.
- Cảm giác tê bì các khớp: Tại vị trí có dấu hiệu thoát vị đĩa đệm, người bệnh xuất hiện tình trạng tê buốt, đau nhức. Biểu hiện diễn ra thường xuyên, đặc biệt vào buổi sáng khi mới ngủ dậy. Dấu hiệu tê buốt này lan rộng ra vùng vai và cổ, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc cử động, xoay cổ sang hai bên, ngửa cổ.
- Sưng tấy, phù nề tại khớp: Một trong những dấu hiệu đặc trưng của thoát vị đĩa đệm cổ là tình trạng ửng đỏ, sưng tấy ở lưng. Đồng thời, người bệnh có cảm giác nóng ran ở lưng, sờ vào thấy đau, khó chịu, khó nằm ngừa vì đau nhức.
- Cứng khớp: Biểu hiện này sẽ xuất hiện nếu người bệnh giữ nguyên một tư thế quá lâu (nằm, ngồi,..). Khi đó, người bệnh gặp nhiều khó khăn trong việc thay đổi tư thế và gần như không cử động được. Đồng thời đi kèm với tình trạng yếu cơ, việc hoạt động tay chân khó khăn hơn. Do đó, sức khỏe người bệnh suy giảm, mỗi cử động nhẹ nhàng đều gây đau đớn và khó chịu.
- Cảm giác ngứa, châm chích vùng lưng: Đôi khi, người bệnh còn có cảm giác ngứa râm ran giống kiến cắn khắp lưng. Đi kèm với biểu hiện này là tình trạng thay đổi thân nhiệt thất thường, gây khó chịu và gây suy nhược cơ thể.
- Mất cảm giác: Ở giai đoạn nặng, người bệnh gần như bị mất cảm giác ở lưng, khó di chuyển và cảm nhận tác động từ môi trường ngoài. Lâu ngày, người bệnh sẽ gặp khó khăn trong việc co duỗi chân tay, gập tay, cầm nắm đồ vật,…
- Hạn chế khả năng vận động: Thoát vị đĩa đệm kéo dài nhiều ngày sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận động, di chuyển của người bệnh. Giai đoạn đầu có thể chỉ là sự hạn chế trong cử động, hoạt động thiếu linh hoạt. Nhưng nếu bệnh diễn tiến nghiêm trọng có thể dẫn đến teo cơ, thậm chí bại liệt.
Phương pháp chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng hiện đại
Với các bệnh lý xương khớp nói chung và thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nói riêng, người bệnh bắt buộc phải đi khám tại cơ sở y tế có chuyên khoa phù hợp để được chẩn đoán chính xác. Một số phương pháp thăm khám mà bác sĩ chữa thoát vị đĩa đệm sẽ thực hiện như sau:
- Thăm khám qua biểu hiện lâm sàng: Thông qua các biểu hiện đặc trưng trên cơ thể người bệnh kết hợp với một số câu hỏi thông thường. Mục đích của bước thăm khám này là nhận định sơ bộ về tình trạng của người bệnh. Cụ thể về vị trí đau nhức, tần suất cơn đau, mức độ đau và mức độ ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày.
- Chụp X-quang: Là phương pháp thường được chỉ định với các bệnh lý xương khớp. Tuy nhiên, kết quả chụp X-quang không thể đánh giá toàn diện được bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Phương pháp chẩn đoán hình ảnh này thường chỉ phù hợp với thoái hóa xương khớp, gai cột sống,….
- Chụp bao rễ thần kinh: Để chẩn đoán phân biệt với tình trạng hẹp cột sống, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp chẩn đoán này. Người thực hiện sẽ đưa vào tủy sống bệnh nhân một lượng chất cản quang và tiến hành chụp lại dưới tia X.
- Chụp MRI: Phương pháp chẩn đoán được đánh giá cho kết quả chính xác nhất với các bệnh lý xương khớp. Qua kết quả chụp chiếu, có thể xác định cụ thể vị trí và mức độ thoát vị và tổn thương lân cận ở các bộ phận xung quanh (nếu có). Chi phí cho một lần chụp cộng hưởng từ khá tốn kém nên không phải người bệnh nào cũng có thể chi trả.
- Một số phương pháp khác: Tùy vào tình trạng và mục đích thăm khám, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp khác như chụp cắt lát CT, đo điện cơ đồ,….
Điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng như thế nào?
Sau khi có kết quả chẩn đoán chính xác, với kỹ năng chuyên môn, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm phù hợp. Tùy mức độ nặng nhẹ và giai đoạn của bệnh mà có phương pháp chữa trị hợp lý.
Dưới đây là các các điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng được nhiều người lựa chọn hiện nay.
Điều trị nội khoa bằng thuốc Tây
Trước hết, phải khẳng định rằng chưa có loại thuốc đặc hiệu nào dành cho người bệnh bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Các nhóm thuốc Tây y được kê trong đơn thuốc hầu như chỉ có tác dụng cải thiện triệu chứng, ngăn ngừa thoát vị nghiêm trọng hơn. Hay nói cách khác, dùng thuốc Tây y giống phương pháp điều trị bảo tồn.
- Thuốc giảm đau, kháng viêm: Nhóm thuốc thông dụng nhất với các chứng bệnh xương khớp. Sử dụng thuốc giảm đau, kháng viêm trong trường hợp đau nhức dữ dội. Chú ý dùng theo liều chỉ định của bác sĩ, kể cả với nhóm thuốc giảm đau không kê đơn. Thường sử dụng các thuốc như Paracetamol, Naproxen, Meloxicam,…
- Thuốc giãn cơ: Cải thiện tình trạng co cơ, cứng khớp ở thắt lưng khiến người bệnh có chịu. Một số thuốc được bác sĩ chỉ định như Metaxalone; Carisoprodol; Methocarbamol;….
- Thuốc kháng viêm dạng tiêm corticoid: Trong trường hợp thoát vị nặng gây đau đớn dữ dội mà không thể cải thiện bằng thuốc uống, bác sĩ có thể chỉ định tiêm cho người bệnh. Tiêm corticoid tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác dụng phụ do đó phải được thực hiện bởi bác sĩ có chuyên môn tại cơ sở y tế cùng với liều lượng phù hợp.
- Thực phẩm chức năng bổ sung canxi: Bác sĩ có thể chỉ định thêm cho người bệnh một số viên uống bổ sung canxi. Chú ý dùng theo đúng liều lượng trong thời gian đủ dài để xương khớp thêm chắc khỏe.
Một nhược điểm của các nhóm thuốc điều trị thoát vị đĩa đệm là gây hại đến gan, dạ dày và thận. Do đó, chỉ sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý tăng liều hoặc ngừng thuốc nếu chưa thông qua ý kiến bác sĩ.
Bài tập tại nhà cải thiện triệu chứng
Với thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, tự luyện tập và áp dụng các mẹo điều trị tại nhà là biện pháp hỗ trợ cần có. Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa trước khi áp dụng bất kỳ mẹo điều trị nào. Một số phương pháp cải thiện triệu chứng dưới đây được nhiều người đánh giá cao, bạn đọc có thể tham khảo:
- Tận dụng nhiệt cải thiện triệu chứng: Chuẩn bị chai nước ấm (không quá nóng), bọc vào khăn vải sạch. Chườm lên vị trí thắt lưng có dấu hiệu thoát vị khoảng 15-20 phút, massage nhẹ nhàng, tránh để túi chườm để nguyên một vị trí. Chú ý điều chỉnh nhiệt độ chai nước, không để nước quá nóng vì có thể gây bỏng
- Dùng đai lưng cố định: Thường xuyên mang đai lưng, cố định dáng ngồi, dáng đi sẽ giúp cải thiện tình trạng thoát vị hiệu quả. Người bệnh có thể bỏ đai lưng khi nằm nghỉ ngơi.
- Bài tập yoga nhẹ nhàng: Yoga là lựa chọn hàng đầu cho các bệnh lý xương khớp. Nên cân nhắc và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên môn về việc thực hiện các bài tập này. Chú ý khởi động kỹ và lựa chọn những bài tập nhẹ nhàng. Tránh tập quá sức phản tác dụng và khiến bệnh diễn tiến nặng hơn.
- Xoa bóp: Mỗi ngày dành khoảng 20 phút xoa bóp vị trí thoát vị cũng giúp người bệnh cải thiện triệu chứng hiệu quả. Phương pháp xoa bóp cũng thúc đẩy sự lưu thông máu trong cơ thể, giảm cảm giác đau nhức, tê bì tay chân.
Can thiệp ngoại khoa điều trị dứt điểm
Với một số trường hợp thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nặng, bác sĩ có thể chỉ định can thiệp ngoại khoa chữa trị dứt điểm. Tuy nhiên, người bệnh cũng nên chủ động tìm hiểu và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định tiến hành phẫu thuật.
Bởi vì phẫu thuật xương khớp nói chung tác động trực tiếp đến cột sống – bộ phận quan trọng nhất của khung xương. Do đó, chỉ một vài yếu tố rủi ro cũng tác động tiêu cực đến khả năng vận động của người bệnh sau này.
Tuy nhiên, người bệnh cũng không cần quá lo lắng. Với sự phát triển của khoa học công nghệ hiện nay, các phương pháp mổ thoát vị đĩa đệm hiện đại với tỷ lệ thành công cao ra đời. Phẫu thuật thường chỉ định cho người bệnh có những vấn đề sau:
- Người bệnh không đáp ứng các biện pháp điều trị nội khoa, cơn đau nhức xuất hiện dày đặc
- Có dấu hiệu xuất hiện biến chứng (phù nề, teo cơ,…)
- Khả năng vận động và sự linh hoạt của cơ thể giảm thiểu rõ rệt
Người bệnh cũng cần quan tâm đến chế độ dinh dưỡng, kiêng khem sau mổ thoát vị đĩa đệm để hồi phục nhanh chóng, không để lại di chứng.
Người bệnh thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng nên ăn gì, kiêng gì?
Chế độ dinh dưỡng cũng là yếu tố cần quan tâm đối với người bệnh bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Cụ thể, trong bữa ăn hàng ngày, người bệnh cần lưu ý như sau:
- Tăng cường trái cây, đặc biệt là nhóm giàu vitamin A, D, C như bưởi, chuối, đu đủ, rất tốt cho xương khớp và sức khỏe nói chung
- Cung cấp nhóm thực phẩm giàu canxi cho cơ thể như các sản phẩm từ sữa, rau xanh (rau bina, súp lơ,…)
- Bổ sung nhóm thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu, cá ngừ,…
- Hạn chế ăn đồ ăn chứa nhiều dầu mỡ và chất đạm do làm tăng quá trình đào thải canxi, ảnh hưởng xấu đến xương khớp.
- Hạn chế sử dụng gia vị cay nóng vì có thể gia tăng biểu hiện đau nhức thắt lưng.
- Hạn chế các nhóm thực phẩm chứa nhiều purin và fructose như thịt gia cầm, thịt gia súc, nội tạng động vật,…vì có thể kích thích phản ứng gây viêm tại vị trí thoát vị.
Cần chú ý điều gì trong lối sống của người bệnh?
Đối với người bệnh bị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, thực hiện kiêng khem đúng cách sẽ giúp ngăn ngừa biến chứng không mong muốn. Cụ thể, người bệnh cần chú ý:
- Hạn chế vận động mạnh, bê vác nặng quá sức chịu đựng dẫn đến các bệnh lý xương khớp
- Kiểm soát cân nặng chặt chẽ vì thừa cân, béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ tạo áp lực lên vùng đĩa đệm.
- Luyện tập thể thao thường xuyên, nếu có các vấn đề xương khớp nên chọn hình thức vận động nhẹ nhàng, ví dụ như đạp xe đạp, tập yoga, bơi lội,…
- Giữ tinh thần lạc quan, tâm lý vững vàng để quá trình điều trị hiệu quả nhanh chóng hơn.
- Bổ sung nước đầy đủ, đảm bảo lượng tối thiểu là 2 lít/ngày
- Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để bổ sung và kiêng khem đúng cách.
- Nếu có bất kỳ dấu hiệu đau nhức nào, cần đi thăm khám tại cơ sở y tế chuyên khoa xương khớp càng sớm càng tốt
- Nếu được chỉ định dùng thuốc, đảm bảo tuân thủ theo đúng mức liều trong đơn, không nên tự ý thay đổi tránh tác dụng phụ nguy hiểm.
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là bệnh lý xương khớp tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động trực tiếp đến khả năng vận động của người mắc. Chủ động điều chỉnh thói quen sinh hoạt, thăm khám và dùng thuốc theo đúng đơn thuốc của bác sĩ để triệu chứng bệnh cải thiện, ngăn ngừa thoát vị diễn tiến nặng.
