Địa long: Đặc điểm, công dụng và bài thuốc chữa bệnh
Giun đất hay còn gọi là địa long là một loài động vật có thể ứng dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh bằng Đông y. Dược liệu này có thể điều trị các bệnh lý như trấn kinh, thông tiểu, phá huyết kết, động kinh, đau nhức xương khớp… Đặc điểm, công dụng và các bài thuốc chữa bệnh như thế nào sẽ được chia sẻ trong bài viết bên dưới.
Thông tin tổng quan về địa long
- Tên gọi khác: Giun đất, thổ long, trùn hổ, giun khoang, khau dẫn, thổ thiện, uyên thiện, can địa long, trùn đất.
- Tên khoa học của con địa long: Lumbricus.
- Họ: Giun đất.
Đặc điểm con địa long
Địa long hay còn gọi là con giun đất, một động vật ruột khoang, sống ở trong lòng đất. Đặc biệt, chúng thường sinh sống nhiều ở vùng đất xốp, ẩm ướt, mát mẻ. Con giun đất có chiều dài khoảng 10 – 34cm, chiều ngang khoảng 5 – 15mm. Thân chúng có màu nâu đen hoặc nâu hồng.
Phía hai bên thân và mặt bụng của giun đất có 4 đốt lông ngắn và cứng. Thân chúng có nhiều đốt và có thể co giãn được nên giun đất có thể chui rúc dễ dàng xuống lòng đất.
Giun đất là loài động vật lưỡng tính và có tuyến sinh dục tập trung ở một số đốt sống trên thân. Loài động vật này không tự thụ tinh mà chúng sẽ thụ tinh chéo. Bề mặt da của chúng thường mềm, ẩm ướt và đảm nhận chức năng hô hấp.
Thức ăn chính của loài giun đất là mùn hữu cơ. Giun đất sợ ánh sáng nên hiếm khi chui ra khỏi mặt đất. Khi có mưa lớn hoặc bùn đất trũng xuống thì giun đất mới bò lên để hô hấp.
Bộ phận sử dụng
Người ta sử dụng toàn thân con giun đất để làm thuốc. Vị thuốc này có tên là địa long.
Phân bố
Giun đất sinh sống ở nhiều vùng miền, địa phương của nước ta, đặc biệt ở những vùng đất làm nghề trồng trọt. Giun đất thông thường được làm thức ăn cho gà vịt và duy trì độ tơi xốp, chất dinh dưỡng trong đất.
Thu bắt, sơ chế
Bạn cần lựa chọn vùng đất có tơi xốp, ẩm và mềm để bắt giun đất. Người ta sử dụng nước sắc bồ kết hoặc lá nghể răm đổ trực tiếp lên đất để giun bò ra. Sau đó, bỏ giun vào thùng có để sẵn tro hoặc rơm.
Sau khi bắt giun về, bạn rửa sạch giun với nước ấm để loại bỏ chất nhầy. Tiếp tục mổ thân của chúng, rửa sạch tạp chất bên trong bụng rồi mang đi sấy, phơi khô để sử dụng dần.
Ngoài ra, bạn có thể bào chế địa long theo các cách thức như sau:
- Bạn ngâm địa long với nước gạo trong 1 đêm. Bạn vớt ra cho khô rồi tẩm rượu và sấy khô hoàn toàn. Tiếp đó sao địa long với gạo nếp và xuyên tiêu mỗi thứ 1 chỉ rưỡi. Nấu đến khi gạo chín vàng và có mùi thơm là được.
- Sau khi sơ chế, bạn lấy giun đất tẩm gừng hoặc tẩm rượu sao. Sau đó, tán chúng với bột rồi dùng dần.
- Bạn có thể mang địa long đốt tùy theo mục đích sử dụng.
- Ngoài ra, bạn còn có thể sao cho khô rồi bóp vụn trước khi sử dụng.
Tuyệt đối, bạn không được bắt giun đất tự trườn lên mặt đất. Vì đây thường là những con giun yếu và mang bệnh theo kinh nghiệm dân gian.
Bảo quản
Tránh để địa long ẩm mốc, hư hại, bạn cần bỏ chúng trong lọ kín, để ở nơi thoáng mát và khô ráo.
Thành phần hóa học
Địa long có chứa một số thành phần hóa học như muối hữu cơ, vitamin, axit amin guanidine, choline, xanthine, adenine, leucine, valine, alanine…
Tác dụng của địa long
Theo Đông y và y học hiện đại, địa long có tác dụng như sau:
Tính vị
Địa long có vị mặn, tính hàn và không có độc.
Quy kinh
Quy vào kinh Tỳ, Can, Thận.
Công dụng chữa bệnh của địa long
Theo Đông y:
- Công dụng: Trừ phong thấp, hành thủy, phá huyết kết, khứ nhiệt, thông đại tiện, hành thấp bệnh, trấn kinh, đờm kết, đại giải nhiệt độc và khử trùng tích.
- Chủ trị: Bồn chồn, động kinh, sốt cao, co giật, viêm đường tiết niệu, hen phế quản, di chứng bại liệt, ho suyễn, sốt rét, phong thấp đau nhức, tiểu tiện khó khăn.
Theo y học hiện đại:
- Giun đất có chứa thành phần Lumbritin có công dụng phá huyết.
- Địa long có tác dụng chống co giật, kháng histamin, hạ áp chậm, giãn nội tạng.
- Làm giãn phế quản và hạ cơ hen cấp, hạ thân nhiệt, an thần.
- Địa long có chứa chiết xuất diệt tinh trùng và tăng hưng phấn thành tử cung.
- Thực nghiệm ở chuột: Chuột bị trúng phong dẫn đến thiếu máu máu não. Khi tiêm 10g/kg thuốc vào khoang bụng thì các triệu chứng của bệnh thuyên giảm nhẹ.
Cách sử dụng và liều lượng
Địa long được sử dụng bằng cách sắc lấy nước uống, tán bột, giã sống hoặc làm hoàn. Liều lượng sử dụng trung bình 8 – 12g/ngày.
Các bài thuốc và món ăn chữa bệnh từ địa long
Theo Đông y, địa long được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc hoặc món ăn chữa bệnh. Dưới đây là các bài thuốc điều trị bệnh phổ biến:
Bài thuốc địa long phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư
- Chuẩn bị: Địa long, phong phòng, bản lam căn, ngô công, xà thoái, toàn yết, bồ công anh mỗi vị 40g, bạch hoa xà thiệt thảo 0,5kg.
- Cách thực hiện: Bạn tán dược liệu thành bột mịn, luyện với mật ong thành viên 8g. Mỗi lần dùng 1 viên thuốc với nước nóng. Mỗi ngày bạn uống thuốc 2 lần buổi sáng và tối.
Bài thuốc chữa bệnh tâm thần phân liệt
- Chuẩn bị: Giun đất 20g, đường trắng 10g.
- Cách thực hiện: Bạn sắc lấy nước thuốc uống, chia thành 2 lần uống vào buổi sáng và buổi tối.
Bài thuốc chữa bệnh động kinh do chấn thương
- Chuẩn bị: Giun đất khô từ 3 – 6g.
- Cách thực hiện: Bạn sắc giun đất với nước và uống hết trong ngày. Người bệnh uống bài thuốc này từ 2 – 12 tháng để điều trị bệnh.
Bài thuốc trị sỏi đường tiểu
- Chuẩn bị: Giun đất đỏ, củ tỏi, lá khoai lang đỏ.
- Cách thực hiện: Rửa sạch tất cả các nguyên liệu trên, bạn giã nát thuốc và đắp thuốc vào vùng bụng dưới. Người bệnh kết hợp bài thuốc này với thuốc lợi tiểu dạng uống để gia tăng hiệu quả.
Bài thuốc địa long trị hen suyễn
- Bài thuốc số 1: Giun đất 12g, bột giun đất khô 3 – 4g. Người bệnh sắc thuốc uống và uống 2 lần mỗi ngày.
- Bài thuốc số 2: Giun đất và cam thảo tươi với liều lượng bằng nhau. Bạn sấy khô và tán các dược liệu thành bột mịn, mỗi lần sử dụng 4 – 5g, mỗi ngày uống 2 lần.
Bài thuốc trị sốt cao, co giật
- Bài thuốc số 1: Địa long 10g, toàn yết 3g, kim ngân hoa 12g, liên kiều 10g, câu đằng 12g. Bạn sắc các vị thuốc trên và uống mỗi ngày 1 thang.
- Bài thuốc số 2: Địa long 100g, chu sa 30g. Tán các nguyên liệu thành bột mịn, mỗi lần uống 3g.
Bài thuốc trị sa trực tràng
- Chuẩn bị: Giun đất tươi 40g, phác tiêu 8g, kinh giới và sinh khương mỗi vị một ít.
- Cách thực hiện: Giun đất và phác tiêu mang đi tán thành bột, trộn với dầu làm thuốc bôi. Kinh giới và sinh khương sắc lấy nước rồi ngâm rửa hậu môn. Sau đó bôi hỗn hợp thuốc trên vào.
Bài thuốc địa long trị nhọt độc
- Bài thuốc số 1: Địa long và ngô thù du với liều lượng như nhau. Bạn tán các nguyên liệu thành bột mịn, trộn với giấm cho đều. Sau đó, bạn hòa với miến sống rồi đắp trực tiếp lên lòng bàn tay.
- Bài thuốc số 2: Bạn lấy lá hẹ được trồng ở vùng đất có giun đất. Sau đó rửa sạch lá, giã nát và đắp lá vào vùng bị nhọt.
Bài thuốc trị bệnh phong cùi gây ngứa ngáy
- Chuẩn bị: Giun đất khoang trắng và táo nhục nghiền nát
- Cách thực hiện: Trộn đều hai nguyên liệu trên thành viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần bạn uống 60 viên cùng với rượu. Khi uống bài thuốc này, người bệnh cần kiêng cữ ăn tỏi và gừng, ớt.
Bài thuốc trị nhện cắn
- Chuẩn bị: Giun đất và 1 lá hành còn tươi.
- Cách thực hiện: Bỏ phần đầu nhọn bị héo của lá hàng. Bạn cho giun đất vào và ép chặt hai đầu hành lại. Lắc nhẹ cho nước ra rồi lấy nước này thoa lên vết nhện cắn.
Bài thuốc trị điếc đột ngột
- Chuẩn bị: Địa long tươi, hành và muối.
- Cách thực hiện: Trộn đều các nguyên liệu trên cho ra nước. Sau đó bạn lấy nước này và nhỏ vào tai.
Bài thuốc trị răng lung lay
- Chuẩn bị: Một ít gừng tươi, địa long sao khô và ngũ bội tử với liều lượng bằng nhau.
- Cách thực hiện: Xát gừng tươi vào răng. Sau đó, bạn sử dụng 2 vị còn lại tán thành bột và đắp trực tiếp vào răng.
Bài thuốc trị chứng sưng tinh hoàn ở trẻ nhỏ
- Chuẩn bị: Địa long tươi còn dính đất.
- Cách thực hiện: Giã nát địa long, thêm vào một ít nước. Rồi lấy hỗn hợp này đắp trực tiếp lên tinh hoàn để giảm sưng đau, nóng rát.
Bài thuốc trị đau giữa đầu hoặc một bên đầu
- Chuẩn bị: Nhũ hương và địa long sao khô với một lượng bằng nhau
- Cách thực hiện: Tán các nguyên liệu trên thành bột mịn, mỗi lần lấy 2g rồi quấn lại như điếu thuốc. Sau đó, bạn đặt lên lửa để khói bốc lên. Đưa mũi vào hít khói, tình trạng đau đầu giảm nhanh chóng.
Bài thuốc trị chứng kinh phong cấp tính, mãn tính
- Chuẩn bị: Bắt địa long vào ngày mùng 5 hàng tháng.
- Cách thực hiện: Dùng dao cắt địa long thành 2 đoạn, đặt đoạn nhảy nhanh sang 1 bên, đoạn nhảy chậm sang bên còn lại. Sau đó, bạn thêm một ít bột chu sa vào làm thành viên. Khi bị kinh phong cấp thì dùng đoạn nhảy chậm, kinh phong mãn tính thì dùng đoạn nhảy nhanh. Mỗi lần bạn uống từ 5 – 7 viên với nước sắc bạc hà.
Bài thuốc trị bí tiểu cho trẻ nhỏ do huyết kiệt
- Chuẩn bị: Địa long loại lớn, xạ hương, long não vào chu sa mỗi vị một ít, tàm thoái 4g, đăng tâm và mạch môn lượng vừa đủ.
- Cách thực hiện: Địa long giã nhuyễn như bùn. Thêm một ít mật ong vào đắp ở dịch hoàn và ngọc hành. Tiếp đó, bạn sắc mạch môn và đăng tâm lấy nước, các dược liệu còn lại tán thành bột và sắc nước uống.
Bài thuốc từ địa long trị bí tiểu ở người lớn
- Chuẩn bị: Địa long khoang cổ trắng và hồi hương với lượng như nhau.
- Cách thực hiện: Bạn giã nát giun đất và hồi hương rồi lấy nước uống.
Bài thuốc trị táo bón, bứt rứt do sốt rét
- Chuẩn bị: 1 thìa mật ong, một ít gừng, nước sắc bạc hà và 4 con địa long sống.
- Cách thực hiện: Rửa sạch địa long, nghiền nát rồi thêm một ít mật ong vào. Tiếp đến, bạn cho gừng tươi và nước sắc bạc hà vào. Sau đó, bạn đun với một ít nước, đun sôi và dùng uống.
Bài thuốc trị cổ độc gây tiêu ra huyết
- Chuẩn bị: 14 con giun đất và giấm 3 thăng.
- Cách thực hiện: Bạn ngâm giun đất trong giấm. Cho đến khi giun đất chết thì dùng nước giấm uống.
Bài thuốc trị trúng phong gây bại liệt, nói ngọng
Chuẩn bị: Hồng hoa, xích thược và đào nhân mỗi vị 20g, giun đất khô 30g, bột mì 100g, bột ngô 400g, xuyên khung 10g, hoàng kỳ và đương quy mỗi loại 50g, đường một ít.
Cách thực hiện:
- Ngâm giun đất với rượu để loại bỏ mùi tanh. Sau đó phơi giun đất cho khô rồi tán thành bột mịn.
- Đào nhân ngâm với nước cho mềm rồi bỏ vỏ, sao khô.
- Xuyên khung, hoàng kỳ, đương quy, hồng hoa, xích thược sắc lấy nước. Sau đó, bạn nhào nước với bột mì, địa long và đường để làm thành bánh.
- Cho đào nhân lên mặt rồi hấp chín. Mỗi ngày ăn món này 2 lần vào buổi sáng và tối.
Bài thuốc trị cổ họng sưng nghẹt
- Chuẩn bị: Địa long với liều lượng vừa đủ.
- Cách thực hiện: Bạn nghiền địa long với giấm ăn. Sau đó, người bệnh nuốt dần và nôn ói ra đờm máu là được.
Bài thuốc từ địa long trị sâu răng
- Chuẩn bị: Địa long và miến với liều lượng vừa đủ.
- Cách thực hiện: Trộn địa long vào nước muối. Sau đó trộn với miến rồi nhét hỗn hợp vào chỗ răng sâu.
Bài thuốc trị kinh lạc ứ tắc gây đau, ứ huyết do đàm thấp
- Chuẩn bị: Giun đất, xuyên ô dầu, thiên nam tinh, thảo ô đầu với liều lượng 8g, một dược 6g, nhũ hương 6g.
- Cách thực hiện: Tán các nguyên liệu trên thành bột mịn, chưng với rượu hồ làm thành viên. Mỗi lần người bệnh uống 1 viên với nước sắc kinh giới.
Bài thuốc trị da đầu nổi vảy trắng
- Chuẩn bị: Bột địa long và bột khinh phấn một ít.
- Cách thực hiện: Trộn các loại bột trên với dầu mè rồi thoa lên da đầu.
Bài thuốc trị đau đầu do phong nhiệt
- Chuẩn bị: Bán hạ, xích phục linh, gừng với liều lượng bằng nhau, địa long tán thành bột.
- Thực hiện: Tán các vị thuốc trên thành bột và trộn đều. Mỗi lần bạn uống 2 – 4g với nước sắc bạc hà, sinh khương và kinh giới.
Bài thuốc trị côn trùng chui vào tai
- Chuẩn bị: Giun đất tán bột và hành.
- Thực hiện: Cho giun đất vào hành rồi hóa với nước, nhỏ vào tai.
Bài thuốc chữa viêm tắc tĩnh mạch
- Chuẩn bị: Hồng hoa, ngưu tất, sinh cam thảo, thổ miết, địa long, ngô công mỗi vị 20g. Quế chi, phòng kỷ, bạch giới tử, can khương, đan sâm, toàn quy mỗi vị 40g, thục địa 16g, ma hoàng 8g.
- Cách thực hiện: Sắc các vị thuốc trên và uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc từ địa long chữa sởi và sốt rét từng cơn
- Chuẩn bị: Đường trắng, giun đất tươi.
- Cách thực hiện: Bạn rạch giun đất làm đôi, rửa sạch rồi nghiền nát. Cho giun đất vào nước sôi, thêm vào một ít đường rồi lấy nước uống. Người bệnh phân nước thuốc thành 3 lần uống trong ngày.
Món ăn từ địa long chữa thống kinh
- Chuẩn bị: Bột địa long 4g, hạ tươi 10g, độc hoạt 12g, trứng gà 2 quả.
- Cách thực hiện: Bạn chọc một lỗ trên vỏ trứng gà, cho giun đất vào rồi dán kín lỗ lại. Sau đó đem luộc với độc hoạt và hẹ. Khi chín, bạn bóc bỏ vỏ trứng rồi nấu cho đến khi chín nhừ. Mỗi ngày người bệnh ăn một lần, ăn liên tục trong 5 – 7 ngày.
Món ăn chữa bệnh sau tai biến mạch máu não
- Chuẩn bị: 1 quả trứng gà, 3 – 5 con địa long tươi.
- Cách thực hiện: Rửa sạch giun đất, băm nhỏ và trộn đều với trứng gà. Nêm nếm với một ít gia vị rồi chiên chín. Bạn ăn món này cách ngày trong thời gian dài.
Bài thuốc chữa sốt rét
- Chuẩn bị: Giun đất 8g, quả na điếc 40g, phèn phi 20g.
- Cách thực hiện: Tẩm địa long, quả na điếc với rượu và sao vàng. Bạn tán tất cả các nguyên liệu thành bột, thêm vào một ít nước tỏi và làm thành viên to như hạt đậu xanh. Người lớn uống 10 viên mỗi ngày, ngày 2 lần.
Một số lưu ý khi sử dụng địa long
Khi sử dụng địa long để điều trị bệnh, người bệnh cần thận trọng một số điều như sau:
- Tuyệt đối không được dùng địa long trong trường hợp hư hàn mà không có thực nhiệt.
- Tránh nhầm lẫn con địa long với con rắn giun.
- Trong trường hợp, tỳ vị hư nhược nhưng không có thực nhiệt cũng không nên dùng.
- Bạn nên hỏi ý kiến của những người có kinh nghiệm để áp dụng các bài thuốc chữa bệnh cho phù hợp.
- Không được lạm dụng địa long để chữa bệnh vì có thể gây nguy hại cho sức khỏe.
Địa long giá bao nhiêu, mua ở đâu?
Hiện nay, vị thuốc địa long được bày bán trên thị trường với giá khoảng 325.000 đồng/250g. Bạn có thể tìm mua dược liệu này tại các cửa hàng bán các vị thuốc Đông y hoặc tại nơi nuôi trồng dược liệu.
Bạn nên lựa chọn những nơi bán dược liệu uy tín, có quy trình nuôi trồng và thu hoạch chặt chẽ và đã được kiểm định. Tuyệt đối không được mua các dược liệu trôi nổi, không rõ nguồn gốc trên thị trường.
Địa long là một vị thuốc được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc Đông y chữa bệnh. Tuy nhiên, người bệnh cần thực hiện đúng cách hoặc hỏi ý kiến của bác sĩ Đông y trước khi uống bất kỳ bài thuốc nào từ địa long để điều trị bệnh.
