Cây mật gấu – Công dụng, cách sử dụng và những lưu ý cần thiết
Cây mật gấu là dược liệu quen thuộc trong Đông y, được sử dụng trong các bài thuốc điều trị đái tháo đường, xương khớp, đau họng…. Vậy, tác dụng của cây mật gấu là gì và sử dụng chúng như thế nào? Bài viết dưới đây, chuyên trang giúp bạn đọc giải đáp những thắc mắc về công dụng, cách dùng và những lưu ý khi sử dụng của cây thuốc quý này.
Tìm hiểu cây mật gấu là gì? Những thông tin tổng quan
Đây là một bài thuốc quen thuộc, phổ biến trong y học cổ truyền, tuy nhiên không phải cũng có thể nắm được những kiến thức về cây mật gấu. Dưới đây là một số thông tin tổng quan về cây mật gấu rừng:
- Tên thảo dược: Cây mật gấu
- Tên gọi khác: Cây mật gấu nam, Cây lá đắng, Cây kim thất tai…
- Tên khoa học: Gymnanthemum Amygdalinum
- Họ: Asteraceae (Cúc)
Đặc điểm thực vật của dược liệu
Cây thuốc lá đắng (mật gấu) có những đặc điểm nổi bật sau đây:
- Cây mật gấu rừng thuộc thực vật thân thảo và sinh sống thành từng bụi. Khi trưởng thành, cây có chiều cao trung bình từ khoảng 2 đến 5 mét. Sự sinh trưởng của cây phụ thuộc rất lớn vào chất lượng ánh sáng và chất lượng đất tại địa điểm cây sinh sống.
- Lá cây tựa hình trái xoan, cứng vừa phải, ở rìa lá có răng cưa nhỏ. Lá có thể rộng tới 2 đến 4cm và dài khoảng 6 đến 10cm khi cây trưởng thành. Lá mật gấu có nhiều công dụng tốt đối với với sức khỏe con người rất tốt nên thường được sử dụng làm các bài thuốc để hỗ trợ điều trị một số bệnh lý cụ thể.
- Hoa dược liệu có màu vàng nhạt, 6 cánh và thường mọc thành cụm. Mỗi bông hoa có nhiều phần lá đài ở bên dưới, mỗi lá đài xếp thành ba vòng liên tiếp, hoa nở tại phần ngọn thân của cây. Hàng năm, hoa mật gấu nở vào khoảng tháng 2 đến tháng 4.
- Sau khi hoa tàn là thời điểm cây ra quả. Quả mật gấu có màu xanh nâu chín, mọc ở phần ngọn cây.
Cây mật gấu có mấy loại?
Đây là câu hỏi của nhiều người đặt ra khi tìm hiểu về dược liệu này. Theo kinh nghiệm dân gian, cây thuốc có hai loại là cây mật gấu miền bắc và cây mật gấu miền nam. Đặc điểm nhận biết đơn giản nhất của hai giống cây này là mật gấu miền bắc có thân đỏ và mật gấu miền nam là thân trắng. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và bệnh lý, người bệnh sẽ lựa chọn cây thuốc phù hợp.
Phân biệt cây mật gấu và cây mật nhân như thế nào?
Mật gấu và mật nhân là hai loại dược liệu chữa bệnh phổ biến. Tuy nhiên, với đặc điểm thực vật khá giống nhau, không ít người có sự nhầm lẫn về hai cây thuốc này. Người bệnh có thể dựa vào những đặc điểm sau đây để phân biệt cây mật gấu và cây mật nhân:
- Cây mật nhân có rễ màu vàng nhạt bên ngoài. Khi đun thành thuốc, chúng có mùi thơm ngậy khá đặc trưng, tuy nhiên vị thuốc lại rất đắng.
- Cây lá đắng (mật gấu) có màu vàng đậm. Khi đun, thuốc có mùi khá khó chịu, vị thuốc có độ đắng nhẹ, không quá đắng như cây mật nhân.
Cây Mật gấu thường mọc ở đâu? Phân bổ như thế nào?
Có thể dễ dàng tìm kiếm dược liệu này ở nhiều nước châu Á như Trung Quốc, Nepal, Ấn Độ và Việt Nam. Ở nước ta, cây phân bổ chủ yếu ở các vùng núi cao phía Bắc – nơi có thời tiết mát mẻ và tốt cho sự sinh trưởng của nhiều loại dược liệu. Trong đó, các tỉnh như Lai Châu, Cao Bằng, Lào Cai, Bắc Cạn… là nơi xuất hiện nhiều cây lá đắng nhất.
Ngoài ra, trên cao nguyên Langbiang – Lâm Đồng cũng xuất hiện nhiều cây mật gấu. Tuy nhiên, so với vùng núi phía Bắc, sự phân bổ này không thật sự nhiều.
Ngoài việc cây sinh trưởng trong tự nhiên, hiện nay, có rất nhiều trung tâm, cơ sở dược liệu trên toàn quốc đã phối giống và nuôi trồng thành công loại thảo dược quý này.
Thu hái và bào chế
Lá và thân là bộ phận được sử dụng làm thuốc. Cây mật gấu có đặc điểm nổi bật là có thể thu hoạch quanh năm. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm dân gian, để công dụng cây mật gấu được đảm bảo, thời điểm thích hợp nhất để thu hái là khi cây trưởng thành, không quá non cũng không quá già.
Sau khi thu hoạch thảo dược, việc sơ chế được thực hiện theo những cách dưới đây:
- Sơ chế dược liệu để loại bỏ hoàn toàn chất bẩn rồi dùng tươi.
- Rửa sạch bằng nước rồi sấy hoặc phơi khô và sắc thuốc.
- Ngâm rượu thuốc để dùng dần.
Sau khi sơ chế, việc bảo quản thảo dược cũng cần phải được chú ý:
- Với dược liệu tươi, sau khi sơ chế có thể bảo quản trong tủ lạnh để sử dụng dần, tương tự như việc bảo quản rau xanh.
- Với rượu thuốc, sử dụng vại hoặc bình thủy tinh đậy nắp kín, đặt tại nơi thoáng mát, tránh khu vực ẩm thấp.
- Với dược liệu khô, bảo quản bằng túi bóng kín rồi đặt tại khu vực khô ráo, tránh mối mọt, ẩm mốc.
Giải đáp cây mật gấu trị bệnh gì? Sử dụng có tốt không?
Là một dược liệu quen thuộc có mặt trong những bài thuốc Đông y, chắc chắn không hề ngẫu nhiên khi cây mật gấu lại được tin dùng tới vậy. Thực chất, tác dụng của lá mật gấu đã được kiểm chứng trong y học cổ truyền và những nghiên cứu của khoa học hiện đại.
Uống lá mật gấu có tác dụng gì? Đối với Đông y
Theo y học cổ truyền, thảo dược mật gấu có vị đắng đặc trưng, tính quy hàn, riêng phần thân có màu vàng óng. Bởi vậy, phần thân thường được sử dụng để sắc thuốc hoặc ngâm rượu. Vậy, với tính vị đó, cây mật gấu có tác dụng gì?
- Điều hòa, giảm lượng đường trong máu của bệnh nhân tiểu đường.
- Hỗ trợ quá trình điều trị chứng rối loạn tiêu hóa.
- Giảm các triệu chứng của một số bệnh lý về xương khớp.
- Tiêu đờm, trị ho, chữa đau họng.
- Giải độc, bảo vệ chức năng gan thận và tăng cường sức khỏe cho người bệnh.
Tác dụng trong nghiên cứu khoa học hiện đại
Có không ít những nghiên cứu trong Tây y đã chứng minh được công dụng của cây mật gấu. Dược liệu có chứa rất nhiều thành phần có lợi cho cơ thể: Lignan; Axit phenolic; Terpene; Steroid; Xanthone; Selenium; sắt; chất xơ; nhóm vitamin (B1, B2, C, E)…
Với những thành phần đó, tác dụng của cây lá đắng với sức khỏe người dùng như sau:
- Trong cây lá đắng có chứa hoạt chất giúp bảo vệ tế bào gan hiệu quả, đồng thời ngăn ngừa sự hình thành các tế bào xấu có trong cơ thể.
- Có hiệu quả trong việc thanh nhiệt, giải độc và tiêu viêm. Từ đó hỗ trợ điều trị một số bệnh lý về da liễu như mụn nhọt, ngứa ngáy…
- Sử dụng dược liệu mật gấu có khả năng điều trị một số bệnh lý về đường ruột như tiêu chảy, kiết lỵ…
- Có tác dụng trong việc điều trị bệnh đau nhức xương khớp, tê thấp…
- Tác động tới quá trình sản sinh ra estrogen và duy trì sự ổn định của loại hoocmon này trong cơ thể.
Sử dụng cây mật gấu như thế nào? Các bài thuốc từ dược liệu
Cây mật gấu chữa bệnh gì và được sử dụng như thế nào?
Rượu thuốc mật gấu chữa đau xương khớp
Cây mật gấu ngâm rượu có tác dụng gì trong quá trình điều trị một số bệnh lý về xương khớp? Theo kinh nghiệm của ông cha ta, sử dụng rượu thuốc mật gấu giúp kiểm soát và giảm những cơn đau hiệu quả, tình trạng bệnh được cải thiện khá rõ rệt.
Với bài thuốc chữa bệnh này, người dùng chuẩn bị khoảng 200gr cây và rễ mật gấu cùng 2 lít rượu trắng 40 độ để ngâm.
Các bước thực hiện:
- Sơ chế sạch sẽ cây mật gấu đã chuẩn bị, thái thành từng khúc nhỏ rồi sấy khô.
- Sử dụng một bình thủy tinh có nắp đậy, cho tất cả các dược liệu vào bình và đổ 2 lít rượu trắng ngập hết dược liệu.
- Đậy nắp kín, bảo quản tại nơi khô thoáng, tránh ẩm ướt và ngâm trong khoảng thời gian 20 ngày.
- Khi rượu thuốc bắt đầu ngả vàng hoặc vàng đậm thì có thể sử dụng.
- Mỗi ngày chỉ được dùng 1 – 2 chén rượu nhỏ, tránh dùng quá nhiều sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe. Kiên trì dùng rượu thuốc trong khoảng thời gian dài để thấy được hiệu quả của bài thuốc.
Sử dụng mật gấu điều trị hạ sốt, kháng viêm
Một số thành phần có trong cây mật gấu như glycosides, lacton andrographolide, diterpene, flavonoid có khả năng hạ sốt nhanh chóng và giải tỏa được sự căng thẳng của cơ thể.
Với bài thuốc này, người dùng phải chuẩn bị 10gr lá mật gấu cùng mật ong nguyên chất.
Các bước thực hiện:
- Lá mật gấu phải rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn, để ráo nước rồi sao vàng hoặc sấy khô làm thuốc.
- Sắc thuốc cùng với 400ml nước. Đun sôi thuốc rồi vặn nhỏ lửa, đun cho tới khi nước chỉ còn khoảng 200ml và các dưỡng chất từ dược liệu đã ngấm ra nước thuốc thì tắt bếp.
- Cho một ít mật ong vào thuốc và dùng ngay khi còn nóng sẽ dễ uống hơn.
- Chia thuốc thành 2 lần uống trong ngày và sử dụng hàng ngày cho tới khi hạ sốt thì dừng lại.
Tác dụng của lá mật gấu tươi khi điều trị ho khan, đau họng
Tình trạng đau họng, ho khan xuất hiện ở nhiều đối tượng và lứa tuổi khác nhau. Sự dụng hay quá lạm dụng vào thuốc Tây sẽ khiến cơ thể bị nhờn thuốc và ảnh hưởng xấu tới dạ dày. Với triệu chứng này, người bệnh hoàn toàn có thể sử dụng lá mật gấu tươi để điều trị.
Nguyên liệu chuẩn bị: 2 – 3 lá mật gấu tươi.
Các bước thực hiện:
- Rửa sạch lá mật gấu với nước rồi ngâm cùng nước muối loãng.
- Sử dụng dược liệu bằng cách nhai trực tiếp lá tươi để điều trị đau họng, ho có đờm. Nên áp dụng bài thuốc vào thời điểm buổi tối trước khi đi ngủ để đạt được hiệu quả tốt nhất.
- Theo những chuyên gia trong ngành Đông y, người bệnh phải đặc biệt lưu ý tới liều lượng sử dụng khi áp dụng bài thuốc này, tránh dùng quá nhiều sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe.
Bài thuốc điều hòa huyết áp từ cây mật gấu
Trong thành phần của thảo dược mật gấu có chứa hàm lượng kali dồi dào, có tác dụng điều hòa huyết áp hiệu quả. Với bài thuốc này, người bệnh chuẩn bị 5 lá mật gấu tươi và thực hiện theo cách làm sau đây:
- Sơ chế nguyên liệu và ngâm khoảng 10 phút với nước muối loãng để loại bỏ hoàn toàn bụi bẩn.
- Đun cùng với khoảng 5 – 6 bát nước, đun nhỏ lửa cho tới khi nước cạn chỉ còn khoảng 2 bát thì tắt bếp, bỏ bã lá.
- Dùng thuốc trong ngày và kiên trì áp dụng trong khoảng thời gian dài để thấy được kết quả từ bài thuốc này.
Bài thuốc lá mật gấu trị tiểu đường, đái tháo đường
Hàm lượng andrographolide có trong dược liệu có hiệu quả trong việc giảm lượng đường và điều hòa lượng đường trong máu. Từ đó hỗ trợ tích cực điều trị bệnh lý đái tháo đường, tiểu đường.
Bài thuốc này, người bệnh chỉ cần chuẩn bị 5gr lá mật gấu tươi rồi thực hiện theo các bước sau đây:
- Loại bỏ chất bẩn của dược liệu bằng cách rửa sạch với nước rồi ngâm khoảng 10 phút với nước muối loãng.
- Hãm nước lá mật gấu giống như hãm nước chè và dùng 1 – 2 lần trong ngày. Buổi sáng và buổi tối là lúc tốt nhất để dùng thuốc.
- Bệnh nhân buộc phải kiên trì áp dụng bài thuốc này để có được kết quả điều trị bệnh tốt nhất.
Bài thuốc điều trị nhiễm trùng đường hô hấp với cây mật gấu
Uống lá mật gấu có tác dụng trong quá trình điều trị bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
Nguyên liệu cần chuẩn bị: 9 – 15gr lá mật gấu đã sao vàng hoặc phơi khô.
Các bước thực hiện:
- Đun dược liệu với khoảng 600ml nước. Đun sôi và để nhỏ lửa, tiếp tục đun trong khoảng 20 phút, khi nước thuốc chỉ còn 300ml thì tắt bếp.
- Chắt lấy nước và sử dụng ngay trong ngày. Cần phải sử dụng thuốc theo liệu trình từ 1 – 2 tháng để thấy được kết quả điều trị tốt nhất.
Uống lá mật gấu hàng ngày có tốt không? Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh viêm gan
Bài thuốc này, người bệnh cần phải kết hợp cây mật gấu với một số dược liệu khác. Nguyên liệu chuẩn bị như sau:
- 36gr mật gấu khô hoặc 50gr mật gấu tươi
- 15gr cây cỏ gà
- 12gr diệp hạ châu
Cách thực hiện:
- Sơ chế và rửa sạch tất cả các dược liệu đã chuẩn bị và để ráo nước. Trong trường hợp người bệnh dùng mật gấu tươi, hãy ngâm với nước muối loãng để loại bỏ các chất bẩn.
- Sắc thuốc cùng 1.5 lít nước, đun sôi rồi cho nhỏ lửa, tiếp tục đun cho tới khi chỉ còn khoảng 800ml nước, các dưỡng chất từ thảo được cũng đã ngấm ra nước thuốc thì tắt bếp.
- Dùng thuốc trong ngày để đảm bảo được dược tính, chia thành 3 lần uống và kiên trì sử dụng trong 2 tháng theo đúng liệu trình để có được hiệu quả tốt nhất.
Bài thuốc từ cây mật gấu trị mụn
Người dùng thường quen với việc xông hơi hoặc đắp mặt khi áp dụng bài thuốc từ dược liệu để trị mụn. Tuy nhiên, với cây mật gấu, có thể sử dụng phương pháp ngâm rượu thuốc thoa lên da để lấy lại làn da mịn màng, căng bóng.
Nguyên liệu cần chuẩn bị: 1kg mật gấu khô và 3 lít rượu khoảng 40 độ.
Cách thực hiện:
- Trước khi ngâm rượu cần tráng qua rễ mật gấu với một lượt rượu.
- Bỏ lượt rượu đó đi rồi ngâm dược liệu cùng 3 lít rượu trắng, đổ rượu vào bình sao cho ngập thảo dược.
- Ngâm trong khoảng thời gian 3 tuần thì có thể sử dụng.
- Bôi trực tiếp rượu thuốc vùng da có mụn, massage nhẹ nhàng và giữ thuốc trong 30 phút thì rửa sạch mặt.
- Sử dụng rượu thuốc mật gấu khiến lớp da cũ bong ra, trị mụn và kháng viêm hiệu quả. Trong khoảng thời gian 1 đến 2 tháng, nếu kiên trì áp dụng sẽ thấy được sự cải thiện đáng kể.
Cần lưu ý gì khi sử dụng? Cây mật gấu sử dụng được cho đối tượng nào
Là một bài thuốc quý trong Đông y với nhiều công dụng tuyệt vời, tuy nhiên, khi sử dụng, người bệnh cần phải lưu ý những điều cơ bản sau đây để quá trình điều trị đạt được hiệu quả tốt nhất:
- Cần phải thăm khám, làm rõ nguyên nhân bệnh lý để áp dụng các bài thuốc phù hợp nhất.
- Sử dụng thuốc theo đúng liệu trình bác sĩ đứa ra. Không nên dùng quá nhiều hoặc dùng quá ít, không tuân theo một liệu trình cụ thể.
- Mức độ bệnh và cơ địa từng người bệnh khác nhau sẽ có phương pháp điều trị khác nhau.
- Không được phép tự ý kết hợp cây mật gấu với các loại thảo dược khác khi chưa được bác sĩ kê đơn thuốc cụ thể.
- Việc áp dụng bài thuốc từ dược liệu mật gấu đòi hỏi người dùng phải kiên trì mới có được kết quả điều trị tốt nhất.
- Trong thành phần của mật gấu có chứa chất dễ làm sảy thai, các chị em phụ nữ đang mang thai tuyệt đối không sử dụng bài thuốc từ dược liệu này.
- Không được tự ý điều trị song song thuốc tây với mật gấu.
- Tìm hiểu về những thực phẩm, món ăn phải kiêng kỵ trong quá trình điều trị bằng lá mật gấu.
- Kết hợp với lối sống khoa học, ăn uống hợp lý để hỗ trợ tích cực trong việc điều trị bệnh.
Cây mật gấu bán giá bao nhiêu?
Với những công dụng tuyệt vời của cây mật gấu, hiện nay có không ít cơ sở, trung tâm dược liệu nuôi trồng và tung ra thị trường sản phẩm này. Cây mật gấu hiện có giá giao động 300.000 VNĐ/ kg tùy vào từng điểm bán khác nhau. Tuy nhiên cũng bởi sự phổ biến của nó mà người dùng cần phải lưu ý khi mua sản phẩm. Hãy lựa chọn những địa điểm nổi tiếng, có uy tín, tránh trường hợp mua dược liệu kém chất lượng, ảnh hưởng tới sức khỏe trong quá trình sử dụng.
Trên đây là những thông tin về cây mật gấu – dược liệu vàng trong Đông y với nhiều công dụng khác nhau. Nắm rõ được hiệu quả, cách dùng và những lưu ý khi sử dụng sẽ giúp người bệnh đạt được hiệu quả tốt nhất khi sử dụng dược liệu trong điều trị bệnh.
