Cây chìa vôi và những công dụng tuyệt vời ít ai biết đến

Cây chìa vôi là loại cây mọc hoang nhiều ở các vùng nhiệt đới. Những bài thuốc từ cây thuốc mang đến hiệu quả cao trong việc điều trị đau nhức xương khớp, viêm thận, trị rắn cắn…. Cùng tìm hiểu về loại dược liệu này qua bài viết dưới đây của chuyên trang.

Tìm hiểu chung về cây chìa vôi

Cây chìa vôi có tên gọi khác là dây chìa vôi, bạch liêm, cây đau xương hoặc bạch phấn đằng.

Cây có tên khoa học: Cissus modeccoides Planch, thuộc họ Nho (Vitaceae).

Đặc điểm thực vật

• Cây thân leo, có chiều dài khoảng 2-4 mét. Thân của cây thường có các tua cuốn mọc đối diện với lá, có màu xanh lục lẫn màu lơ nhạt hoặc màu tím.
• Lá chìa vôi là lá đơn, thường có đầu nhọn, gốc hình tim và các lá mọc so le với nhau. Mặt trên của lá có hình chân vịt, kích thước khoảng 5 – 8cm. Mép lá xẻ sâu thành 5 – 7 thùy ở trên lá và có hình răng cưa. Mặt dưới của thùy lá có màu trắng, mặt trên màu xanh lục sẫm. Cuống lá thường to và khá dày, tạo độ cứng cáp.
• Hoa của cây thường mọc thành từng cụm và mọc đối diện các lá, ngắn hơn lá và có cuống, thường nở hoa vào khoảng tháng 4 đến tháng 6. Nụ hoa nhẵn, có hình trứng. Đài hoa nhẵn, có hình chén. Hoa dài khoảng 2mm, 4 cánh màu vàng nhạt, có 4 nhị và có phấn bao quanh. Chỉ nhị to bằng đầu nhị. Phần đài hoa có hình chén hoặc hình đấu và có 4 răng nhỏ, 4 nhị, 4 cánh hoa ở tràng.
• Cây thường ra quả vào khoảng tháng 5-10 trong năm, kích thước khoảng 5-6mm, và có màu đen khi quả chín.
• Phần củ thường dính liền với gốc cây, bên trong có màu trắng, bên ngoài có màu đen. Có hình tròn, hơi nhọn về phía hai đầu, có kích thước tương đương quả trứng gà.

Cây chìa vôi có mấy loại trong tự nhiên?

Hiện nay cây chìa vôi được phân ra các loại như sau:

• Chìa vôi bò
• Chìa vôi Java
• Chìa vôi 4 cạnh

Đặc điểm và công dụng của mỗi loại sẽ khác nhau do đó cần nắm rõ các đặc tính dược lý của nó để dùng được an toàn và hiệu quả. Không sử dụng loại cây chìa vôi có lá hình tam giác và mọc so le nhau vì loại này không có khả năng điều trị bệnh. 

Ngoài ra, ở một số địa phương, người dân thường có cách nhận biết cây chìa vôi dựa vào màu sắc và chia thành 2 loại: cây chìa vôi tím và cây chìa vôi trắng

Cây chìa vôi mọc ở đâu?

Trên thế giới, dược liệu này phân bố chủ yếu tại những vùng có khí hậu nhiệt đới như: Thái Lan, Campuchia,miền Nam Trung Quốc, Lào, Việt Nam.. và các quốc gia khác.

Tại Việt Nam loại cây này phân bố chủ yếu ở các gò đất, lùm bụi, bờ suối, hoặc bờ nương rẫy các tỉnh trung du, đồng bằng, và các tỉnh phía Bắc như: Yên Bái, Lào Cai, Hòa Bình, Sơn La,… 

Bộ phận dùng làm thuốc, thu hái và sơ chế

Bộ phận dùng làm thuốc là lá, thân, rễ, củ. Cây chìa vôi được thu hái quanh năm nhưng thời điểm tốt nhất là vào các tháng của mùa đông khi thời tiết lạnh.

Sơ chế:

• Phần dây, lá đem rửa thật sạch, cắt ngắn,cũng như sao nóng và phơi khô.
• Phần củ rửa sạch đất cát bên ngoài và ngâm nước để qua đêm, sau đó củ mềm thì thái thành các lát mỏng, đem đi phơi khô.

Bảo quản: Sau khi sơ chế xong cần bảo quản dược liệu khô ở nơi khô ráo, thoáng mát. Chú ý nên để dược liệu vào các túi kín để tránh ẩm mốc và đặt ở nơi tránh ánh sáng trực tiếp.

Tác dụng của cây chìa vôi

Từ xưa, cây thuốc đã được sử dụng trong dân gian để chữa trị nhiều bệnh. Khi y học phát triển, đã có không ít công trình nghiên cứu trên thế giới và trong nước chứng minh tác dụng của loài cây này.

Tác dụng cây chìa vôi theo đông y

Theo các tài liệu đông y, công dụng của cây chìa vôi phụ thuộc vào từng bộ phận, cụ thể như sau:

• Dây có vị ngọt, tính mát. Công dụng của dây chìa vôi là thanh nhiệt, giải độc, hành huyết và tán kế chủ trị các bệnh như: đau xương khớp, hỗ trợ điều trị lở ngứa, giảm sưng hạch, ung nhọt và giải độc do bị rắn cắn…
• Lá có vị đắng, tính lạnh. Công dụng của lá chìa vôi là tiêu thũng, giải độc chủ trị ung nhọt, chai chân, lở ngứa…
• Củ có bị đắng, hơi chua, tính bình. Công dụng của củ là tán huyết, trừ tê thấp, lợi tiểu. Củ cây chìa vôi trị bệnh gì?  Củ dược liệu chủ trị các bệnh như bầm tụ máu, một số bệnh viêm nhiễm, sát trùng vết thương, trị phong tê thấp…

Tác dụng dược liệu theo nghiên cứu khoa học

Các công trình nghiên cứu đã chứng minh trong cây thuốc có chứa các thành phần hóa học chính là saponin, hợp chất phenolic, acid hữu cơ, và các acid amin quan trọng khác.

Bên cạnh đó, nhiều nhà nghiên cứu còn tìm ra trong loại cây này chứa: 5,4% glucid, 1,4% protid, 0,8% tro, 1,1% chất xơ, 1,5% carotene và lượng nhỏ vitamin C.

Cây chìa vôi có tác dụng gì?

• Hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp như: thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm, đau nhức xương khớp, phong thấp, viêm khớp dạng thấp, chấn thương, bong gân…
• Hỗ trợ điều trị các bệnh về da như: mụn nhọt, chai chân lên mắt cá, lở ngứa, sưng nề, tụ máu, viêm nang lông, viêm tuyến mồ hôi, rắn cắn, ong đốt
• Điều trị sỏi niệu quản
• Hỗ trợ giảm đau bụng kinh.

Các bài thuốc chữa bệnh từ chìa vôi

Bài thuốc từ cây chìa vôi chữa đau xương khớp

Có thể nói, tác dụng đặc trưng của dược liệu hiệu quả với các bệnh về xương khớp. Cách sử dụng cây chìa vôi cũng khá đơn giản, dễ thực hiện và không tốn thời gian.

Bài thuốc từ cây chìa vôi chữa thoát vị đĩa đệm

Cách 1: Bào chế dạng uống

• Nguyên liệu: 40g dây chìa vôi, 20g cây tầm gửi, 20g cỏ xước, 20g rau dền gai, 20g lá lốt.
• Cách làm: Rửa sạch tất cả nguyên liệu, cùng với 1000ml nước, cho vào ấm sắc với lửa nhỏ. Đun đến còn khoảng 500ml thì tắt bếp. 

Chia phần thuốc thành 3 lần uống dùng trong ngày. Tốt nhất dùng thuốc sau bữa ăn khoảng 30 phút. Duy trì liên tục trong ít nhất 1 tháng để có hiệu quả.

Cách 2: Bào chế dạng đắp

• Nguyên liệu: 1 nắm lá chìa vôi, 1 thìa muối hạt.
• Cách làm: Rửa thật sạch dược liệu, bởi trên lá có lớp bột phấn dễ gây ngứa hoặc dị ứng cho người sử dụng. Sau đó rang nóng lá cùng với muối trắng, dùng miếng vải bọc hỗn hợp này lại và đắp trực tiếp lên vùng bị đau nhức, không nên đắp quá nóng vì dễ gây bỏng. 

Lặp lại vài lần mỗi ngày, rang lại khi hỗn hợp trên bị nguội. Người bệnh nên sử dụng kiên trì để đạt kết quả tốt nhất.

Bài thuốc chữa thoái hóa cột sống

• Nguyên liệu: 50g cây chìa vôi, 20g cẩu tích, 20g đương quy, 40g ngưu tất, 10g xuyên khung, 1 lít rượu trắng.
• Cách làm: Tất cả nguyên liệu đã được rửa sạch, để ráo. Cho toàn bộ vào bình thủy tinh lớn rồi đổ ngập rượu trắng vào ngâm. Để nơi thông thoáng, ngâm khoảng trong 1 tuần là có thể đem ra sử dụng. 

Mỗi lần uống khoảng 20ml, 2 lần trong một ngày đến khi khỏi bệnh.

Dùng cây chìa vôi chữa đau lưng, mỏi gối

• Nguyên liệu: 20g chìa vôi, 15g lá lốt.
• Cách làm: Rửa sạch các nguyên liệu trên, đem sắc cùng với 500ml nước, đun lửa nhỏ đến còn khoảng 250ml thì tắt bếp. 

Chia thuốc làm 3 lần và sử dụng hết trong ngày.

Chữa bong gân, sưng nề, tụ máu từ cây chìa vôi như thế nào?

Cách 1: Ngâm rượu chìa vôi và lá thầu dầu tía

• Nguyên liệu: Lá chìa vôi và lá thầu dầu tía với tỷ lệ tương đương nhau, 1 ít rượu trắng.
• Cách làm: Rửa sạch các nguyên liệu rỗi giã nát. Cho 1 ít rượu trắng vào trộn, sao nóng trên chảo. Khi hỗn hợp này có độ ấm vừa phải thì tắt bếp, đắp lên vùng bị thương, băng bó lại để cố định thuốc. Cứ khoảng 10 tiếng thay thuốc 1 lần.

Cách 2: Ngâm rượu chìa vôi và 4 vị dược liệu khác

• Nguyên liệu: Chìa vôi 50g; ngưu tất 40g, đương quy 20g, cẩu tích 20g, xuyên khung 10g, rượu trắng 1 lít.
• Cách ngâm rượu cây chìa vôi: Rửa sạch các dược liệu, để ráo. Cho dược liệu vào bình thủy tinh, đổ rượu vào ngâm trong 1 tuần.

Rượu ngâm từ cây chìa vôi có uống được không? Câu trả lời là có, mỗi lần uống 20ml, ngày 2 lần uống.

Bài thuốc điều trị phong thấp

Bài thuốc 1: 

• Nguyên liệu: 20g dây chìa vôi, 15g dây đau xương, 15g cây lá lốt (dùng cả rễ), 1000ml nước.
• Cách làm: Đem các vị thuốc trên sao vàng hạ thổ. Đổ nước vào, sắc nguyên liệu lên với lửa nhỏ. 

Mỗi ngày bạn chỉ uống 1 lần duy nhất sau bữa ăn.

Bài thuốc 2:

• Nguyên liệu: 20g cây chìa vôi, 10g bạch chỉ, 10g quế chi, 15g cành dâu, 1000ml nước
• Cách làm: Rửa sạch các vị thuốc trên, đổ nước vào sắc lửa nhỏ. Khi lượng nước chỉ còn khoảng 500ml thì tắt bếp. Loại bỏ phần bã, chia thuốc làm 2-3 lần và uống trong ngày.

Bài thuốc điều trị các vấn đề về da

Điều trị lở ngứa, ung nhọt

• Nguyên liệu: 1 nắm lá chìa vôi, 20g thổ phục linh, 10g kim ngân hoa, 10g bồ công anh.
• Cách làm: Rửa sạch các loại thảo dược trên và để ráo nước. Giã nát lá chìa vôi, đắp trực tiếp lên vùng da bị thương tổn. Các vị thuốc còn lại cho vào ấm sắc lấy nước uống.

Chữa chai chân

• Nguyên liệu: phần lá chìa vôi và tôm sống theo tỷ lệ 3:1.
• Cách làm: Rửa sạch dược liệu và tôm sống. Giã nát rồi đắp trực tiếp lên vùng cần chữa trị. Dùng băng để cố định lại, và lưu ý thay thuốc mỗi ngày.

Chữa viêm nang lông, viêm tuyến mồ hôi

• Chuẩn bị: 1 nắm lá chìa vôi tươi, trứng gà 1 quả tách lấy lòng trắng.
• Thực hiện: Giã nát dược liệu rồi trộn với lòng trắng trứng. Lấy hỗn hợp này đắp một lớp nhẹ lên vùng da cần điều trị và cố định bằng băng gạc. Thay thuốc mỗi ngày một lần.

Chữa vết loét không liền miệng

• Nguyên liệu: Chìa vôi 12g, xích liễm 12g, hoàng bá 12g, kinh phân 4g.
• Thực hiện: Rửa sạch và sao vàng các vị dược liệu chìa vôi, xích liễm, hoàng bá. Nghiền thành bột sau đó trộn lẫn vị kinh phân và nấu thành nước. Lấy nước để rửa vết loét.

Trị mụn ổ gà ở nách

• Nguyên liệu: lá chìa vôi, lòng trắng trứng gà
• Cách làm: Giã nát lá chìa vôi, cho lòng trắng trứng gà vào trộn lên. Lấy hỗn hợp đắp lên chỗ bị nhọt và dùng băng cố định lại. Ngày có thể đắp 1-2 lần.

Trị các loại ung thũng

• Nguyên liệu: Chìa vôi 50g, lê lô 25g, rượu gạo 1000ml
• Cách làm: Rửa sạch chìa vôi và lê lô. Nghiền nhỏ 2 dược liệu này rồi cho rượu vào trộn. Lấy hỗn hợp dán lên vùng bị thương. Ngày tiến hành 2-3 lần.

Bài thuốc trị một số bệnh khác từ chìa vôi

Điều trị sỏi niệu quản

• Nguyên liệu: 16g dây chìa vôi, 30g kim tiền thảo, 50g cỏ bợ, 30g rễ dứa dại, 30g cỏ hàn the, 20g ngải cứu. Có thể thêm 12g chỉ xác nếu đau nhiều, thêm 12g rễ cỏ xước nếu sỏi ở cao, thêm 16g cỏ nhọ nồi nếu đái ra máu.
• Cách làm: Cho các nguyên liệu vào nồi, thêm 1000ml nước. Đun với lửa nhỏ trong khoảng 15-20 phút. Khi còn khoảng 500ml thì dừng lại. 

Sau đó, chia thuốc làm 2-3 lần uống, uống trong ngày khi thuốc còn ấm.

Chữa đau bụng sau sinh

• Nguyên liệu: 1 nắm lá chìa vôi tươi, 1 thìa muối hạt.
• Cách làm: Rửa sạch dược liệu rồi sao nóng dược liệu với muối hạt trên lửa nhỏ. Cho tất cả hỗn hợp sau khi sao vào miếng vải mỏng rồi gói lại. Lấy gói này để chườm lên bụng sẽ giảm được tình trạng đau.

Trị rắn cắn

• Chuẩn bị: 1 nắm lá chìa vôi tươi, muối hạt.
• Thực hiện: Rửa sạch lá chìa vôi, giã với muối. Lấy hỗn hợp này nhai trực tiếp và nuốt dần nước. Phần bã được dùng để đắp lên vết thương, cố định bằng băng.

Lưu ý khi sử dụng cây chìa vôi chữa bệnh

Để sử dụng dược liệu được an toàn, đạt được hiệu quả như mong muốn thì bạn cần chú ý những vấn đề sau:

• Không dùng loại thảo dược này cho phụ nữ đang mang thai, những người đang cho con bú hoặc trẻ em dưới 36 tháng. Bởi vì dược tính của loại thảo dược này có thể ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe của mẹ và bé.
• Thảo dược có thể có tác dụng chậm hơn so với các loại thuốc Tây y. Do đó, muốn đạt được hiệu quả rõ thì người bệnh cần kiên trì sử dụng.
• Dù là dược liệu lành tính nhưng không nên lạm dụng sử dụng nhiều quá. Mỗi ngày bạn chỉ nên dùng từ 30-50g dược liệu khô là tốt nhất.
• Trong quá trình uống vị thuốc này, nên kiêng các thực phẩm như rau muống, đậu xanh, măng chua, cà pháo…Những thực phẩm này sẽ làm giảm tác dụng của dược liệu.
• Để vị thuốc phát huy hiệu quả tối đa bạn cần kết hợp với chế độ ăn uống, sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý.

Trên đây là những thông tin về cây chìa vôi. Hy vọng bài viết đã giúp quý độc giả hiểu rõ hơn về thảo dược quý này và biết cách áp dụng trong việc chữa bệnh cho mình và những người thân.