Quế Chi: Đặc Điểm, Dược Tính, Công Dụng Chữa Bệnh
Quế Chi là những cành quế nhỏ được thu hái từ thân cây quế, dùng làm thuốc trong nhiều bài thuốc điều trị các bệnh lý như phong hàn, phụ khoa, tiêu hóa, xương khớp… Để hiểu rõ hơn về đặc điểm, dược tính, công dụng và hiệu quả điều trị bệnh của thảo dược này, bạn đọc có thể theo dõi trong bài viết chi tiết dưới đây.
Thông tin chi tiết về cây Quế Chi
Cây Quế hay còn gọi là Quế, quế đơn, quế bì, nhục quế, ngọc thụ, quế thanh, quế quảng, kía (tiếng Dao), mạy quẻ (tiếng Tày),…
Quế có tên khoa học là Cinnamomum cassia Presl thuốc họ Long lão – Lauraceae, có tên dược tính là Ramulus cinnamomi.
Quế chi thực chất là những cách quế nhỏ được lấy từ cây quế, sau đó phơi, sơ chế và dùng làm vị thuốc trong các bài thuốc y học cổ truyền.
Đặc điểm của cây quế chi
Cây quế thuộc dòng cây thân gỗ, có chiều cao khoảng 10-20m, võ thần nhẵn. Lá cây mọc so le, cuống ngắn, cứng, tương đối giòn và đầu lá có thể nhóm hoặc hơi tù, có 3 gân hình cung. Mặt trên của lá có màu xanh sẫm bóng, mặt dưới màu xanh nhạt và hơi có lông.
Hoa quế thường nở vào tháng 6-8, hoa có màu trắng các cụm hoa hình chùm xim, mọc ở nách hoặc phần ngọn của lá.
Quả quế có từ tháng 10-11 và được thu hoạch vào tháng 2-3 năm sau. Quả hạch có hình trứng, khi chín có màu nâu hoặc tím, vỏ nhẵn bóng.
Quế chi là thuốc được lựa chọn từ những cành con của cây quế, còn quế chi tiêm là những cành được lấy ở phần ngọn của cây. Quế chi sau khi sơ chế sẽ có hình trụ dài khoảng 30-50cm, đường kính 0,3-1cm.
Dược liệu có màu nâu hoặc nâu đỏ, có đường kẻ sọc và vân quanh, khá cứng, giòn và dễ bé gãy. Thái phiến của thảo dược dày khoảng 2-4mm, mặt cắt có màu nâu ở vỏ, phần gỗ bên trong có màu trắng vàng hoặc nâu nhạt. Phần tủy bên trong cùng có hình vuông.
Khu vực phân bố
Quế là loại cây rất phổ biến ở nước ta, phân bố ở nhiều vùng, tỉnh thành trong cả nước, đặc biệt là ở các vùng đồi núi như: Quảng Ninh, Thái Nguyên, Cao Bằng, Lào Cai, Yên Bái, Quảng Bình, Thanh Hóa, Ninh Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh,…
Trong đó, vùng tập trung trồng với số lượng quế lớn nhất là các khu vực: Yên Bái, Quảng Ninh, Thanh Hóa Nghệ An và khu Quảng Nam, Quảng Ngãi
Bộ phận dùng làm thuốc
Đúng như tên gọi của thảo dược là Quế Chi, bộ phận được sử dụng làm thuốc là cành con của cây quế. Để có dược tính tốt nhất, các cành nhỏ này sẽ được thu vào mùa xuân, sau đó phơi khô trong bóng râm hoặc ngoài nắng (không quá nắng gắt). Cuối cùng cắt thành lát mỏng hoặc miếng có độ dày khoảng 2-4mm.
Thành phần hóa học
Các nghiên cứu khoa học hiện đại đã chỉ ra rằng, trong quế chi có nhiều thành phần hóa học, hợp chất như: Flavonoid, tannin, phenyl glycosid, coumarin, aldehyd cinnamic, butylacetat, cinnamyl acetate, aldehyd cinnamic,…
Tính vị và công dụng của Quế Chi
Tính vị và quy kinh
Theo y học cổ truyền, Quế chi thuộc nhóm tính vị ngọt, đắng, có mùi thơm và tính ấm. Được quy vào 3 kinh là Tâm, Phế và Bằng Quang.
Dược lý của thảo dược
Theo y học hiện đại
Các nghiên cứu y học hiện đại đã chỉ ra trong quế chi có nhiều hoạt chất, dược tính có tác dụng:
- Tăng cường tuần hoàn máu, thúc đẩy quá trình bài tiết, kích thích tiêu hóa và hỗ trợ hô hấp hiệu quả
- Tăng cường hiệu quả nhu động ruột, kích thích co mạch và co bóp tử cung
- Ức chế vi nấm phát triển, gây bệnh
- Tiêu diệt các gốc tự do, chống tình trạng xơ vữa động mạch và hạn chế hình thành các khối u.
Theo y học cổ truyền
Trong y học cổ truyền quế chi được biết đến là thảo dược, vị thuốc quen thuộc có tác dụng:
- Công dụng: Hoạt huyết, tiêu trừ phong hàn, tăng tiết mồ hôi, làm âm kinh lạc và giảm tình trạng ngoại sinh.
- Chủ trị: Dùng trong điều trị cảm mạo, phong hàn, đau bụng do lạnh, phù thũng, đau nhức khớp, huyết hàn bế kinh, đau rát cổ họng, họng có đờm,…
Cách dùng và liều lượng thảo dược
- Cách dùng: Thuốc được dùng theo cách sắc uống. Tùy vào từng bài thuốc, quế chi sẽ được kết hợp với các thảo dược, vị thuốc khác để cho hiệu quả điều trị bệnh tốt nhất.
- Liều lượng: Liều dùng khuyến cáo của thảo dược này là từ 3-10g mỗi ngày, không nên lạm dụng thuốc, sử dụng quá nhiều có thể gây ra những ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.
Quế chi có tác dụng gì? Dùng trong chữa bệnh gì?
Thảo dược quế chi được sử dụng trong nhiều bài thuốc điều trị các bệnh lý như: Cảm mạo phong hàn, ứ huyết, ho hen có đờm, khó khăn trong tiểu tiện, giảm đau nhức xương khớp,… Tùy vào từng tình trạng bệnh bác sĩ sẽ kê đơn, bốc thuốc và kết hợp quế chi trong thành phần bài thuốc để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Quế chi chữa bệnh gì? – Một số bệnh lý điều trị sử dụng thảo dược này có thể kể đến như:
Bài thuốc chữa cảm mạo phong hàn
Với các tình trạng bị cảm mạo phong hàn thuộc chứng biểu hư, mạch phù hoàn và ra mồ hôi người bệnh có thể sử dụng 2 bài thuốc dưới đây:
- Thành phần: Quế chi, thược dược, sinh khương mỗi vị 12g, 4g cam thảo, 3 quả đại táo
- Cách dùng: Cho các vị thuốc vào ấm sắc với 300ml nước, đun đến khi còn 150ml, bỏ bã, chia làm 3 phần uống trong ngày.
Quế chi chữa ứ huyết, thai lưu ở phụ nữ
Trường hợp nữ giới có các triệu chứng ứ huyết, kinh bế đau bụng hoặc bị thai lưu có thể sử dụng bài thuốc:
- Thành phần: Quế chi, thược dược, phục linh, đào nhân, đơn bì mỗi vị 8g.
- Cách dùng: Tất cả các nguyên liệu sắc uống trong 1 ngày hoặc tán thành bột trộn với nước thành dạng sệt uống trong ngày.
Bài thuốc quế chi chữa u xơ tử cung
Trường hợp phụ nữ bị u xơ tử cung hoặc có khối u trong ổ bụng có thể sử dụng bài thuốc:
- Thành phần: Quế chi, xích thược, đào nhân, hải tảo, miết giáp, mẫu lệ mỗi vị 16g, 10g hoa hồng, nga truật, nhũ hương, sơn lăng, một dược mỗi vị 8g.
- Cách dùng: Sử dụng mỗi ngày 1 thang. Cho tất cả thành phần của thang thuốc tán thành bột mịn, trộn với mật ong thành dạng viên vừa uống, mỗi lần uống khoảng 12g với nước ấm, ngày uống 2 – 3 lần để cho hiệu quả tốt nhất.
Quế chi điều trị ho hen có đờm
Trường hợp người bệnh bị ho hen có đờm kèm các triệu chứng mắt mờ, tim đập nhanh,… có thể sử dụng bài thuốc dưới đây:
- Thành phần: Quế chi, cam thảo, bạch truật mỗi vị 8g, 12g phục linh
- Cách dùng: Cho tất cả nguyên liệu vào sắc với 300ml nước, đun đến khi còn 150ml, bỏ bã chắt lấy nước, chia thành nhiều phần uống trong ngày. Liều lượng ngày 1 thang.
Bài thuốc điều trị tình trạng khó khăn trong tiểu tiện
Với những trường hợp người bệnh bị tiểu tiện không thông, báng và có thêm triệu chứng phù thũng có thể dùng bài thuốc:
- Thành phần: 4g Quế chi, trư linh, phục linh, trạch tả, bạch truật mỗi vị 12g.
- Cách dùng: Các thành thảo dược nghiền thành bột, trộn đều chia làm 3 phần khi uống hòa với nước sôi ấm, uống trong ngày.
Quế chi tán hàn giải cảm
Trường hợp người bệnh bị cảm hàn lạnh có thể sử dụng bài thuốc:
- Thành phần: Quế chi, bạch thược, sinh khương mỗi vị 12g, 6g chích thảo, 4 quả đại táo.
- Cách dùng: Các thảo dược rửa sạch, cho vào ấm sắc với 300ml nước, đun trong 30 phút. Chắt lấy nước uống trong ngày, bỏ bã.
Bài thuốc trị phong thấp, sưng đau khớp
Người bệnh bị phong thấp, sưng đau các khớp và không có triệu chứng sốt có thể sử dụng bài thuốc sau:
- Thành phần: Quế chi, sinh khương, phụ tử 12g, 8g cam thảo và 3 quả đại táo.
- Cách dùng: Mỗi thang thuốc dùng trong 1 ngày, cho tất cả các nguyên liệu vào sắc với 300ml nước, đun đến khi còn 1/3, chắt lấy nước, bỏ phần bã và uống trong ngày khi còn nóng.
Bài thuốc trị đậu trẩn, tán hàn tà
- Thành phần: Quế chi, cam thảo, cát căn, phòng phong, thăng ma, đạm đậu xạ, xích thược mỗi vị 4g và 3 lát gừng.
- Cách dùng: Cho tất cả các nguyên liệu vào ấm, thêm 300ml nước, đun đến khi còn 150ml, chia làm nhiều lần uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Quế chi trị sởi
Những trường hợp mắc bệnh sởi, người bệnh có thể sử dụng bài thuốc giải độc để tác động cho sởi mọc lên hoàn toàn và hết bệnh dưới đây:
- Thành phần: Quế chi, thược dược, cam thảo mỗi vị 4g, ma hoàng, gừng, đại táo mỗi loại 5g, 8g cát cánh.
- Cách dùng: Cho các nguyên liệu vào ấm sắc trong 30 phút, bỏ phần bã, chắt lấy nước, chia làm 3 lần uống trong ngày.
Bài thuốc trị đa nang buồng trứng
Những trường hợp bị đa nang buồng trứng thể can uất có thể sử dụng bài thuốc:
- Thành phần: Quế chi 4g; can khương 6g; phụ tử, ngô thù du, trần bì mỗi vị 8g; mẫu đơn bì 10g; quy thân, xuyên khung, bạch thược, phục linh, ngải diệp mỗi vị 12g; thục địa 16g.
- Cách dùng: Mỗi thang thuốc sắc 2 lần, mỗi lần cho 750ml nước đun đến khi còn 250ml. Trộn 2 lần thuốc với nhau chia thành 3 phần uống trong ngày. Mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc quế chi chữa viêm mào tinh hoàn
- Thành phần: Quế chi, ngô thù du, dương quy, bạch thược mỗi vị 4g; cam thảo 2g; sinh khương, tế tân, mộc thông mỗi vị 3g; chỉ xác, hồng hoa, đại táo mỗi vị 6g; đào nhân 8g, ngưu tất 10g, sài hồ 12g.
- Cách dùng: Các vị thuốc cho vào sắc với 500ml nước, đun đến khi còn 250ml, lọc lấy nước, bỏ bã. Chia làm 3 phần uống trong ngày, uống sau khi ăn khoảng 1 giờ.
Bài thuốc quế chi chữa bí tiểu
- Thành phần: Quế chi, bạch truật, trạch tả, trư linh, phụ tử mỗi vị 10g; phục linh, đảng sâm mỗi vị 15g, ô dược 12g.
- Cách dùng: Các vị thuốc cho vào sắc với 600ml nước, đun đến khi còn 200ml, chia làm 2 phần uống trong ngày.
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp
- Thành phần: Quế chi, bạch chỉ mỗi vị 8g; ý dĩ, tỳ giải, cam thảo, uy linh tiên mỗi vị 12g; thổ phục linh, hy thiêm, ké đầu ngựa mỗi vị 16g.
- Cách dùng: Mỗi thang thuốc dùng trong 1 ngày. Sắc với 300ml đun đến khi còn 150ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Uống liên tục trong 7 ngày để cho hiệu quả tốt nhất.
Bài thuốc chữa phong thấp
Trường hợp bệnh nhân bị bệnh phong thấp thể hàn thấp có thể sử dụng bài thuốc sau:
- Thành phần: Quế chi, thiên niên kiện mỗi vị 10g; rễ cúc tần, hà thủ ô, tục đoạn mỗi vị 12g; đơn hoa, thổ phục linh, độc hoạt mỗi vị 16g; cỏ xước, xấu hổ mỗi vị 20g.
- Cách dùng: Tất cả nguyên liệu cho vào sắc với 400ml nước, đun trong 30 phút, chắt lấy nước, chia làm 2 phần uống trong ngày. Dùng liên tục khoảng 10 ngày để cho hiệu quả tốt.
Quế chi điều hòa kinh nguyệt
Trường hợp nữ giới bị rối loạn kinh nguyệt có thể sử dụng bài thuốc dưới đây:
- Thành phần: Quế chi, bạch thược, ngưu tất, thục địa, ngải diệp mỗi vị 10g; Tiểu hồi, gừng nướng 6g; Xuyên khung 8g; bac kích 12g; kỷ tử, đương quy mỗi vị 15g; hoàng kỳ 30g.
- Cách dùng: Tất cả các nguyên liệu sắc với 600ml nước, đun đến khi còn 300ml, chắc nước, bỏ bã, chia làm 3 phần uống trong ngày. Dùng liên tục trong 10 – 15 ngày giúp điều hòa, ổn định kinh nguyệt.
Quế chi chữa đau mỏi người
Trường hợp người bệnh có triệu chứng đau mỏi khắp người đặc biệt khi thời tiết thay đổi đột ngột, có thể sử dụng bài thuốc với quế chi dưới đây:
- Thành phần: Quế chi, thiên niên kiện mỗi loại 10g; cẩu tích, ngũ gia bì mỗi loại 12g; ngải diệp, trinh nữ, kinh giới mỗi loại 16g; thổ phục linh 20g.
- Cách dùng: Các vị thuốc cho vào ấm sắc với 400ml, đun sôi trong 30 phút, chia làm 3 phần uống trong ngày. Uống liên tục trong 10 ngày.
Bài thuốc chữa ngứa da ở người lớn tuổi
- Thành phần: Quế chi 6g, hồng táo 10 quả, can khương 9g.
- Cách dùng: Các vị thuốc cho vào sắc với 300ml, đun đến khi còn 150ml, chắt lấy nước, chia làm 3 phần uống trong ngày. Uống đều đặn trong 7 – 10 ngày để các triệu chứng thuyên giảm nhanh chóng
Quế chi còn được sử dụng trong nhiều bài thuốc điều trị các bệnh như: Ngứa da, thấp tim, phong tê thấp, đau dây thần kinh tọa,… Tùy vào từng tình trạng bệnh bác sĩ sẽ kê đơn, bốc thuốc và điều chỉnh liều lượng phù hợp nhằm mang lại hiệu quả tốt nhất.
Lưu ý cần nhớ trong điều trị bệnh bằng Quế chi
Quế chi là dược liệu tốt được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, quá trình sử dụng người bệnh cũng cần lưu ý, cần thăm khám bác sĩ để được bốc thuốc, kê đơn đúng bệnh và liều lượng trước khi sử dụng. Việc dùng thuốc không đúng liều lượng, lạm dụng có thể sẽ gây ra những ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.
Đặc biệt, quế chi không phải ai cũng có thể sử dụng, một số nhóm đối tượng cần lưu ý khi dùng quế chi gồm: Phụ nữ mang thai, người âm hư hỏa vượng, người bị xuất huyết hay có các tổn thương ở yết hầu. Bởi những nhóm đối tượng này khi sử dụng quế chi có thể gây ra những ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe và tình trạng bệnh lý.
Để mua dược liệu quế chi chất lượng, an toàn và có dược tính tốt nhất, người bệnh nên tìm đến các nhà thuốc, cơ sở cung cấp dược liệu uy tín để mua. Giá quế chi ở mỗi cơ sở cung cấp sẽ có sự chênh lệch khác nhau, bạn tham khảo kĩ trước khi mua để có được dược liệu chất lượng tốt nhất.
XEM THÊM:
